Od 1 stycznia 2021 roku obowiązują nowe zasady w zakresie prawa zamówień publicznych, związane z opuszczeniem przez Wielką Brytanię Unii Europejskiej.
Z dniem 1 stycznia 2021 roku w polskim prawie zamówień publicznych pojawiło się wiele zmian, a to ze względu na wejście w życie ustawy z 11 września 2019 roku Prawo zamówień publicznych („ustawa Pzp”). Jednak nie są to jedyne zmiany dotyczące zamówień publicznych, do jakich doszło 1 stycznia 2021 roku. Od tego dnia obowiązują bowiem nowe zasady w relacjach Unii Europejskiej z Wielką Brytanią w zakresie prawa zamówień publicznych. Opuszczenie przez Wielką Brytanię Unii Europejskiej spowodowało, że we wzajemnych stosunkach przestało obowiązywać unijne prawo pierwotne i wtórne, a co za tym idzie także dyrektywy określające sposób postępowania w zakresie zamówień publicznych.
WAŻNE!
Kwestię wzajemnych relacji państw członkowskich i Wielkiej Brytanii od 1 stycznia 2021 roku regulują postanowienia tytułu VI Umowy o handlu i współpracy między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z drugiej strony („Umowa”). Zgodnie z nimi każda ze stron Umowy ma zagwarantowany dostęp do rozszerzonych możliwości udziału w procedurach udzielania zamówień publicznych.
Jeżeli każda ze stron ma mieć zagwarantowany równy dostęp do zamówień publicznych, to co faktycznie zmieni się w zamówieniach publicznych dla wykonawców z Wielkiej Brytanii biorących udział w postępowaniach w Polsce i polskich wykonawców, którzy będą chcieli wziąć udział w postępowaniach w Wielkiej Brytanii? Analiza Umowy prowadzi do wniosku, że tak naprawdę niewiele się zmieni w zakresie postępowań o udzielenie zamówień publicznych, ponieważ już w artykule PPRPC.2 (drugi artykuł dotyczący postępowań o udzielenie zamówień publicznych) odsyła ona do postanowień Porozumienia WTO w sprawie Zamówień Rządowych („GPA” od Government Procurement Agreement). Postanowienia GPA są stosowane przez państwa członkowskie w obecnym brzmieniu od 6 kwietnia 2014 roku, w związku z czym udzielanie zamówień w tym zakresie nie ulega zmianie.
Komunikacja elektroniczna
Istotne z punktu widzenia dostępności zamówień publicznych dla podmiotów z państw trzecich –takim państwem dla UE od 1 stycznia 2021 roku jest Wielka Brytania – jest wykorzystywanie środków komunikacji elektronicznej w postępowaniach o udzielenie zamówień publicznych. Zastosowanie środków elektronicznych ma ułatwiać podmiotom z Wielkiej Brytanii zapoznawanie się z dokumentacją postępowania i ogłoszeniem o zamówieniu, czy złożenie oferty lub wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu.
WAŻNE!
Jedną z najważniejszych nowości jakie możemy zauważyć od 1 stycznia 2021 roku jest publikowanie informacji o postępowaniu o udzielenie zamówień publicznych w Wielkiej Brytanii w brytyjskim publikatorze – Contract Finder (https://www.find-tender.service. gov.uk//Serch) bez obowiązku publikacji ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym UE.
W publikatorze zamieszczane są informacje o kontraktach publicznych o wartości większej niż 10 tys. funtów brytyjskich. Zamawiającymi w Wielkiej Brytanii są: urzędy centralne, agencje rządowe, władze lokalne, służba zdrowia, policja, wojsko, uczelnie i szkoły publiczne. Podmioty te są zobowiązane do publikowania informacji o zamówieniach publicznych o wartości większej niż progi unijne, ponieważ dopiero od tej kwoty w Wielkiej Brytanii obowiązują przepisy rozporządzenia numer 5 (2006) (Statutory instrument no 5 The Public Contract Regulations 2006) i rozporządzenia numer 6 (2006) (Statutory instrument no 6 The Utilities Contracts Regulation 2006).
Postanowienia Umowy przewidują także obowiązek utrzymywania systemu rejestracji dostawców, który będzie służył do tego, aby każdy wykonawca z krajów członkowskich Unii Europejskich w Wielkiej Brytanii i wykonawcy z Wielkiej Brytanii w państwach członkowskich mogli w każdym czasie złożyć wniosek o rejestrację oraz system ten będzie w rozsądnym terminie informował o decyzji przyjęcia lub odrzucenia wniosku o rejestrację. Systemy te muszą być utrzymywanie przez cały czas w pełnej sprawności, za co odpowiadają strony Umowy. Systemy mają pozwalać na swobodne składanie ofert w postępowaniu oraz korespondencję z zamawiającym, co utrzymuje postulat elektronizacji postępowań o udzielenie zamówień publicznych.
Zasada dostępu do postępowania
Przepisy Umowy wprowadzają szereg regulacji, które mają przeciwdziałać ograniczaniu dostępu wykonawcom odpowiednio z Wielkiej Brytanii i państw członkowskich w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego o wartości także poniżej progu przewidzianego w GPA (zamówienia na towary i usługi – 400,000.00 SDR, zaś w przypadku zamówień na roboty budowlane – 5,000,000.00 SDR), poprzez zakaz ustanawiania w postępowaniach warunków udziału w postępowaniu w zakresie doświadczenia wykonawcy odnoszących się do doświadczenia dostawcy, które nabył on na terytorium strony Umowy, na którym ma siedzibę.
W postępowaniach o udzielenie zamówień publicznych realizowanych na terenie Unii Europejskiej w oparciu o dyrektywy, zabronione było ograniczanie swobody przepływu dóbr i usług poprzez kształtowanie warunków w sposób dyskryminujący wykonawców z innych państw członkowskich, co wywodzone było z zasad niedyskryminacji, równego traktowania i swobodnego przepływu towarów, swobody przedsiębiorczości oraz swobody świadczenia usług. Zasady te w ograniczony sposób zostały przeniesione na grunt Umowy.
Kolejnym przepisem Umowy, który wzmacnia zasadę niedyskryminacji jest artykuł PPRPC.8, który stanowi, że każda ze stron musi czuwać nad tym, aby podmioty udzielające zamówień publicznych w trybie przetargu ograniczonego nie ograniczały konkurencji, poprzez kierowanie zaproszeń do składania ofert do ograniczonej liczby dostawców. Zgodnie z dyrektywą wyrażoną w przepisie – zamawiający powinien skierować zaproszenie do składania ofert do takiej liczby podmiotów (dostawców), która wystarczy do zapewnienia prawdziwej konkurencji. W przepisach polskiej ustawy Pzp minimalna liczba wykonawców, którzy powinni zostać zaproszeni do składania ofert to trzech. W związku z czym pojawia się pytanie, czy trzech wykonawców na gruncie Umowy będzie wystarczające dla zapewnienia prawdziwej konkurencji. W mojej ocenie należy uznać, że tak, ponieważ liczba wskazana w ustawie Pzp stanowi implementację przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylająca dyrektywę 2004/18/WE w tym zakresie.
WAŻNE!
Do postanowień Umowy wprowadzono artykuł PPROC.5 (który nawiązuje do procedury odwróconej, wyrażonej m.in. w art. 139 ustawy Pzp), nakazujący stronom Umowy zapewnienie, aby w momencie składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu lub ofert, zamawiający nie wymagali wszystkich dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu, czy potwierdzających brak podstaw do wykluczenia.
Traktowanie narodowe
W rozdziale 3 Umowy określona została zasada traktowania narodowego wykonawców z państw członkowskich UE i Wielkiej Brytanii wykraczającego poza zamówienia objęte Umową. Zgodnie z nią, zamawiający nie mogą wprowadzać do dokumentacji postępowania postanowień, które kształtowałby sytuację podmiotu drugiej strony Umowy w sposób mniej korzystny niż traktowanie przyznane podobnym wykonawcom z państwa członkowskich Unii Europejskiej. Stosowanie obowiązku traktowania narodowego, o którym mowa w artykule PPROC.13 może jednak ulec ograniczeniu na gruncie przepisów w zakresie bezpieczeństwa i o wyjątkowym charakterze ogólnym.
Zamówienia objęte Umową
W artykule PPROC.2 określony został zakres stosowania Umowy, który modyfikuje w znaczącym stopniu postanowienia GPA. W przypadku sygnatariuszy Umowy, zapewniony został dostęp dla wykonawców działających na rynkach do zamówień w sektorze udostępniania stałych sieci przeznaczonych do świadczenia usług publicznych, w związku z produkcją, transportem lub dystrybucją gazu lub energii cieplnej, bądź też dostarczanie gazu lub energii cieplnej do takich sieci.
Umowa ponadto odmiennie niż w GPA kształtuje kwestię zamówień sektorowych, w związku z czym wykonawcy z Wielkiej Brytanii w krajach członkowskich Unii Europejskiej, zaś wykonawcy z państw członkowskich Unii Europejskiej w Wielkiej Brytanii będą mogli brać udział w postępowaniach i realizować zamówienia z zakresu: 1. dostarczania lub obsługiwania na stałe sieci przeznaczone do świadczenia usług dla ludności w związku z produkcją, transportem lub dystrybucją wody pitnej do takich sieci; 2. dostarczania i obsługiwania na stałe sieci przeznaczone do świadczenia usług dla ludności w związku z produkcją, transportem lub dystrybucją energii elektrycznej lub dostawą energii elektrycznej do takich sieci; 3. udostępniania lotnisk lub innych terminali przewoźnikom lotniczym; 4. udostępniania portów morskich lub śródlądowych lub innych terminali przewoźnikom morskim lub wodnym śródlądowym; 5. dostarczania lub eksploatowania sieci świadczące usługi dla ludności, m.in. w zakresie transportu koleją miejską, tramwajami, trolejbusami lub autobusami; 6. udostępniania lub eksploatowania sieci świadczących usługi dla ludności w zakresie transportu kolejowego.
Umowa reguluje także kwestię dostępu wykonawców do usług społecznych o wartości większej od progów unijnych (tj. 750.000,00 euro, co stanowi 3.201.975,00 zł, a w przypadku zamówień sektorowych 1.000.000,00 euro, co stanowi 4.269.300,00 zł), do których należą w szczególności: usługi prawne; usługi edukacyjne i szkoleniowe; usługi w zakresie obrony i materiałów bezpieczeństwa; usługi w zakresie organizacji imprez.
Analiza postanowień Umowy oraz GPA prowadzi do wniosku, że w przypadku Wielkiej Brytanii, wykonawcy działający na rynkach sygnatariuszy Umowy będą mieli dostęp do większego zakresu zamówień publicznych, niż wykonawcy z innych państw trzecich objętych porozumieniem GPA.
Procedura odwoławcza
Strony Umowy zobowiązane są do zapewnienia bezstronnego organu odwoławczego w postępowaniach o udzielenie zamówień publicznych. Ponadto powinny czuwać nad niezależnością i bezstronnością członków tego organu. Procedura odwoławcza powinna być ukształtowana w taki sposób, aby gwarantowała szybkość postępowania; wniesienie odwołania może skutkować zawieszeniem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub zawieszeniem wykonania umowy.
W Polsce takim organem odwoławczym jest Krajowa Izba Odwoławcza, która posiada kognicję do rozstrzygania spraw dotyczących: 1.niezgodnej z przepisami ustawy czynności zamawiającego, podjętej w postępowaniu o udzielenie zamówienia, o zawarcie umowy ramowej, dynamicznym systemie zakupów, systemie kwalifikowania wykonawców lub konkursie, w tym na projektowane postanowienie umowy; 2.zaniechania czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia, o zawarcie umowy ramowej, dynamicznym systemie zakupów, systemie kwalifikowania wykonawców lub konkursie, do której zamawiający był obowiązany na podstawie ustawy; 3.zaniechania przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia lub zorganizowania konkursu na podstawie ustawy, mimo że zamawiający był do tego obowiązany.
W Wielkiej Brytanii odwołanie od decyzji zamawiającego składa się do sądu powszechnego właściwego dla siedziby zamawiającego. Przed wniesieniem odwołania wykonawca zobowiązany jest poinformować zamawiającego o naruszeniu przepisów oraz o zamiarze skorzystania z przysługujących wykonawcy środków odwoławczych.
Umowa nie wprowadza do systemu prawa zamówień w relacjach polsko-brytyjskich znaczących zmian. Utrzymuje ona zasady wypracowane na gruncie dyrektyw obowiązujących w Unii Europejskiej, utrzymując zasady swobodnego przepływu usług, dostaw i robót budowlanych. Szczegółowa analiza postanowień dokumentów związanych z wyjściem Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej prowadzi jednak do konkluzji, że pomimo utrzymania zasad dotychczas obowiązujących w zamówieniach publicznych, należy szczególną uwagę przyłożyć do dokumentów, jakie będą składane w postępowaniach o udzielenie zamówień publicznych przez wykonawców, w szczególności dotyczących urządzeń dostarczanych przez podmiot z Wielkiej Brytanii, aby nie okazało się, że po Brexicie nie posiadają one właściwych atestów, certyfikatów, czy właściwości wymaganych właściwą normą.
Rzeczpospolita, autor: Żaneta Urbaniak
