Due diligence to proces badania i oceny stanu przedsiębiorstwa, jego potencjału oraz tego, na jakie ryzyka może być wystawione. Zlecenia przeprowadzenia podatkowego due diligence otrzymujemy od Klientów zazwyczaj w dwóch przypadkach: (i) w związku z transakcjami M&A oraz (ii) na potrzeby wewnętrzne Klienta, który chce się upewnić, że jego rozliczenia i procesy z nimi związane są prawidłowe.
W pierwszym przypadku to najczęściej inwestor zgłasza się do nas jako prawników i doradców podatkowych, abyśmy sprawdzili biznes, którego zakupem jest zainteresowany. Transakcyjny due diligence jest zazwyczaj kompleksowy. Podatki są w nim jednym z kilku obszarów badania, zaraz obok audytu prawnego, regulacyjnego, procesowego, pracowniczego czy finansowego. Inwestor musi być bowiem pewny, że nie kupi przysłowiowego „kota w worku”. Pełna informacja o mocnych i słabych stronach biznesu, którym jest zainteresowany, ma mu pomóc podjąć decyzję o tym, czy ma w niego wejść i na jakich warunkach opłaca się to zrobić. Dużo rzadziej zlecenie pochodzi od sprzedającego. Jego motywacja jest tu nieco inna – chce uzyskać opinię niezależnych doradców o stanie przedsiębiorstwa, by móc bronić ceny i pozycji negocjacyjnej przed potencjalnymi inwestorami.
Podatkowa część badania skupia się na weryfikacji prawidłowości rozliczeń spółki. Najczęstsze ryzyka ujawniane w trakcie due diligence to: (i) ustalenia, że wobec spółki są prowadzone kontrole podatkowe, kontrole celno- -skarbowe czy postępowania podatkowe, które mogą zakończyć się określeniem podatku do zapłaty, (ii) stosowanie błędnych stawek VAT, (iii) nieprawidłowości w przeprowadzaniu wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów i procedur z zakresu należytej staranności w VAT, (iv) nieprawidłowe ceny transakcyjne z podmiotami powiązanymi, braki w dokumentacji cen transferowych, (v) błędne rozliczenia wcześniejszych restrukturyzacji, (vi) czynności, które mogą być uznane za optymalizację podatkową i generujące ryzyko zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, (vii) nieprawidłowości w rozliczeniach PIT pracowników (np. z powodu przerzucenia części wynagrodzenia do szarej strefy) czy współpracowników i menedżerów.
Niejednokrotnie ocena wynikająca z due diligence jest mocnym argumentem w negocjacjach treści umowy sprzedaży biznesu. Nieprawidłowości w rozliczeniach podatkowych są zazwyczaj naprawialne (zbywca może bowiem skorygować błędne rozliczenia i uiścić ewentualną zaległość podatkową), a ryzyka z nich wypływające da się oszacować. Mogą więc przełożyć się na obniżenie ceny lub uzyskanie stosownych zabezpieczeń w umowie inwestycyjnej.
Rosnąca liczba zmian podatkowych w każdym roku wymaga regularnego audytu pod kątem aktualności zasad przeprowadzania rozliczeń z fiskusem. Do tego podatnicy mają obowiązek dochowywania należytej staranności w realizowanych transakcjach, który wymaga stworzenia całego procesu weryfikacji przebiegu transakcji z kontrahentem i samego kontrahenta. Jest to szczególnie istotne dla wszystkich podmiotów działających w sferach i branżach narażonych na działania tzw. karuzel podatkowych, m.in. w branży paliwowej, oponiarskiej, motoryzacyjnej czy elektroniki lub w handlu wewnątrzunijnym. Zaniedbania w tym zakresie generują duże ryzyko w VAT.
Naszym zadaniem jest więc sprawdzenie, czy spółka posiada i stosuje prawidłowe procedury, które dają jej szansę uniknięcia wejścia w transakcję z oszustem podatkowym, a w razie gdy do takiej transakcji dojdzie, obrony swoich rozliczeń jako podmiotu nieświadomego nielegalnego procederu. Podobnie należyta staranność jest badana w transakcjach z zagranicznymi podmiotami w zakresie prawidłowości stosowania zwolnień z podatku u źródła czy w zakresie transakcji z kontrahentami mającymi kontakty z podmiotami z rajów podatkowych. Na koniec dnia rolą doradcy jest dostarczenie osobom zarządzającym spółką rekomendacji w zakresie obszarów działalności spółki do poprawy, które mają zagwarantować jej bezpieczeństwo rozliczeń podatkowych.
Rzeczpospolita, autorzy: Sławomir Łuczak, Magdalena Polak
