20 maja 2023 r. weszły w życie przepisy nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, która wdrożyła dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1 z dnia 11 grudnia 2018 r. (ECN+). Jej celem jest nadanie organom ochrony konkurencji w państwach członkowskich większych uprawnień w celu skutecznego egzekwowania prawa konkurencji, co ma przyczynić się do stworzenia bardziej sprawiedliwego i transparentnego środowiska biznesowego.
Modyfikacje w ustalaniau kar pieniężnych
Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów wprowadza modyfikacje przede wszystkim w przepisach dotyczących odpowiedzialności za praktyki ograniczające konkurencję, procedury przeszukań i kontroli oraz sposobu wybierania Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Prezes UOKiK).
Najważniejsze zmiany dotyczą m.in. sposobu ustalania kar pieniężnych. Maksymalna kara za udzielenie informacji wprowadzających w błąd, wynosząca do tej pory 50 milionów euro, zostanie zastąpiona procentowym odniesieniem do 3 proc. obrotu przedsiębiorcy osiągniętego w poprzednim roku.
Rozszerzona zostaje także odpowiedzialność za praktyki ograniczające konkurencję przedsiębiorcy dominującego. Ustawa wprowadza możliwość nałożenia kary na przedsiębiorcę dominującego, jeśli naruszenie ustawy popełnił przedsiębiorca zależny. Nowe przepisy umożliwiają również nałożenie kary pieniężnej na związki przedsiębiorców, jeśli naruszenie jest związane z działalnością ich członków. Co więcej, do odpowiedzialności może zostać pociągnięta osoba fizyczna będąca przedsiębiorcą, która dopuściła się naruszenia, nawet jeśli zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej. Zmiany dotyczą też nowych środków zaradczych, dzięki czemu Prezes UOKiK będzie uprawniony do zastosowania np. podziału przedsiębiorcy, zbycia majątku lub ingerencji w strukturę przedsiębiorcy, w celu zapobieżenia praktykom ograniczającym konkurencję.
Zmiany w procedurze kontroli i przeszukania
Warto zwrócić także uwagę na zmiany dot. przeszukań przeprowadzanych przez Prezesa UOKiK u przedsiębiorcy. Nowelizacja wprowadza wydłużenie terminu z 48 do 72 godzin dla Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rozpatrzenie wniosku o wyrażenie zgody na przeprowadzenie przeszukania. Przeszukiwany przedsiębiorca zyskuje możliwość złożenia zażalenia na postanowienie Sądu o udzieleniu zgody na przeprowadzenie przeszukania. Należy pamiętać, że w przypadku uwzględnienia zażalenia, uzyskane w wyniku przeszukania dowody nie mogą zostać wykorzystane przez Prezesa UOKiK.
Zmiany dotyczą także kwestii proceduralnych związanych z przeszukaniem. Doprecyzowane zostały zasady pomocy udzielanej przez funkcjonariuszy Policji, która polegać będzie nie tylko na umożliwieniu rozpoczęcia lub przeprowadzenia przeszukania, ale także na zapewnieniu porządku w miejscu przeszukania oraz zapewnieniu bezpieczeństwa osób obecnych w miejscu przeszukania. Określone zostały także godziny przeprowadzenia przeszukania, w szczególności pojawiła się możliwość kontynuowania czynności przez przeszukujących poza godzinami pracy przedsiębiorcy oraz dalsze prowadzenie czynności w siedzibie UOKiK lub jego delegatury. Oznaczać to będzie, że analiza pism i dokumentów zebranych podczas przeszukania może zostać przeprowadzona w siedzibie UOKiK, co rodzi ryzyko uzyskania przez Prezesa UOKiK dostępu do dokumentów nieobjętych zakresem przeszukania.
Nie mniej ważna jest kwestia częściowych regulacji w zakresie ochrony korespondencji przeszukiwanego przedsiębiorcy z prawnikiem. Pisma lub dokumenty zawierające pisemną komunikację między przeszukiwanym a adwokatem, radcą prawnym lub prawnikiem z Unii Europejskiej, która powstała w celu realizacji prawa przeszukiwanego do uzyskania ochrony prawnej w związku z przedmiotem postępowania, w którego toku przeprowadzane jest przeszukanie, organ pozostawi w miejscu przeszukania. Jednocześnie kontrolujący ma według nowych przepisów możliwość „pobieżnego zapoznania się” z takim dokumentem. W praktyce oznaczać to może naruszanie tajemnicy adwokackiej i radcowskiej.
Odpowiedzialność grupy kapitałowej
Ostatnim ważnym aspektem jest wprowadzenie przez nowe przepisy możliwości ukarania także przedsiębiorcy wywierającego decydujący wpływ na przedsiębiorcę, który dopuścił się naruszenia oraz osoby zarządzające takim przedsiębiorcą. Z wywieraniem decydującego wpływu mamy do czynienia w sytuacji, gdy między przedsiębiorcami istnieją takie powiązania ekonomiczne, prawne lub organizacyjne, których skutkiem jest wykonywanie lub dostosowywanie się przez przedsiębiorcę, na którego jest wywierany decydujący wpływ, do instrukcji udzielanych mu przez przedsiębiorcę wywierającego decydujący wpływ, w sposób ograniczający lub uniemożliwiający jego samodzielne zachowania na rynku.
Oznacza to, że za działania polskiej spółki może zostać ukarana zagraniczna spółka matka. W praktyce należy więc spodziewać się wzrostu wysokości kar pieniężnych nakładanych przez Prezesa UOKiK.
Co więcej, w przypadku zawierania zakazanych porozumień ograniczających konkurencję odpowiedzialność mogą ponieść zarówno osoby zarządzające polską spółką, jak i osoby zarządzające spółką zagraniczną.
źródło: Rzeczpospolita, autor: Maciej Żelewski, Szymon Murek
