VAT | Polska jest obecnie w awangardzie państw unijnych, jeśli chodzi o wprowadzanie split payment. Stosowane w naszym kraju rozwiązanie zbliżone jest do modelu rumuńskiego, chociaż nie ma u nas zachęt obejmujących ulgę w CIT.
Rozliczenie VAT w ramach mechanizmu podzielonej płatności nie jest klasycznym sposobem rozliczenia tego podatku określonym w Dyrektywie 112. Jednak z uwagi na narastający w Unii Europejskiej, w tym także w Polsce, problem wyłudzeń VAT (potocznie utożsamiany z tzw. luką VAT) państwa członkowskie poszukują sposobów na utrudnienie nieuczciwym podatnikom dokonywania oszustw w tym podatku. Niewątpliwie Polska jest jednym z liderów procesów zmian związanych z opracowywaniem i wdrażaniem nowych rozwiązań uszczelniających system VAT, m.in. za sprawą rozwiązań wprowadzanych w ostatnich latach takich jak raportowanie elektroniczne w formacie JPK_VAT, analiza przepływów pieniężnych za pomocą systemu STIR, czy wreszcie wprowadzony od 1 lipca br. mechanizm podzielonej płatności VAT. Podobne rozwiązania były wdrażane tylko w niektórych państwach członkowskich. Warto jednak zwrócić uwagę na kierunki, które obrały inne państwa członkowskie UE dla osiągnięcia celów stojących u podstaw wprowadzenia przez Polskę podzielonej płatności VAT. Być może w dalszych pracach nad doszczelnieniem systemu pojawią się rozwiązania przetestowane w państwach członkowskich poza Polską.
Holandia
Pierwszym przykładem rozwiązania będącego częściowo wzorem podzielonej płatności VAT jest rozwiązanie holenderskie. Funkcjonuje ono w tym kraju już od dłuższego czasu, a dotyczy usług oddelegowania personelu świadczonych przez agencje pracy tymczasowej i podobne podmioty. Ponieważ tego typu usługi wywołują wiele problemów rozliczeniowych nie tylko w zakresie PIT (określenie płatnika składek na ubezpieczenie społeczne i zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych), ale również w zakresie VAT, w Holandii zastosowano następujące rozwiązania:
1) W zakresie pracowników udostępnianych dla celów prac budowlano-montażowych oraz w zakresie konstrukcji statków wprowadzono system odwróconego obciążenia VAT, w którym kwota podatku naliczonego i należnego jest obliczana i deklarowana przez usługobiorcę.
2) W zakresie udostępniania pracowników dla innego typu prac usługobiorca staje się podmiotem zobowiązanym do prawidłowego rozliczenia VAT naliczonego przez usługodawcę. Tutaj bowiem odwrócona płatność nie znajduje zastosowania. Taki usługobiorca ma jednak możliwość wyłączenia swojej odpowiedzialności za rozliczenie VAT usługodawcy za pomocą zastosowania swoistej podzielonej płatności. Wyłączenie odpowiedzialności usługobiorcy wymaga w szczególności:
- wpłaty kwoty VAT na specjalny rachunek zablokowany usługodawcy (G-account),
- otrzymania prawidłowo wystawionej faktury VAT,
- wskazania w opisie przelewu numeru faktury VAT oraz innych danych identyfikacyjnych faktury,
- prowadzenia ewidencji VAT umożliwiającej łatwą identyfikację faktury VAT wystawionej za usługi udostępnienia personelu,
- wykazania braku wiedzy lub możliwości jej uzyskania o przeznaczeniu przez usługodawcę środków przekazanych za rachunek zablokowany na cele inne niż rozliczenie swoich należności podatkowych.
Warto zwrócić uwagę, że w systemie holenderskim, podobnie jak w Polsce, środki zgromadzone na rachunku zablokowanym powinny być wydatkowane na rozliczenia podatkowe i w zakresie ubezpieczeń społecznych usługodawcy. Jednocześnie, odmiennie niż w Polsce, możliwość dysponowania środkami z rachunku zablokowanego (G-account) nie została ograniczona ustawowo poprzez przepisy regulujące VAT oraz prawo bankowe (nakładające obowiązki wprowadzenia stosownych ograniczeń w procedurach bankowych), ale w odmienny sposób. Mianowicie, dysponowanie środkami z takiego rachunku podlega monitoringowi ze strony zewnętrznego księgowego (audytora).
Jednocześnie, usługodawca nie ma prawnego obowiązku posiadania rachunku zablokowanego (G-account). Jest to jego prawo, a nie obowiązek. Gdy jednak taki rachunek nie zostanie przez usługodawcę założony, a usługobiorca chce uniknąć własnej odpowiedzialności za rozliczenia podatkowe usługodawcy, odbiorca usługi może zapłacić VAT bezpośrednio do organów podatkowych, wskazując na:
- nazwę,
- adres,
- numer VAT usługodawcy,
- numer faktury VAT, której dotyczy płatność,
- okres, za który wystawiona była faktura VAT,
Rozwiązanie holenderskie pozostawia zatem usługobiorcy wybór. Uniknięcie odpowiedzialności za rozliczenie podatkowe usługodawcy w zakresie udostępnienia personelu jest możliwe przez skierowanie kwoty VAT bądź na rachunek zablokowany nadzorowany przez niezależnego audytora, bądź przez zapłatę bezpośrednio na rachunek organów podatkowych.
Rumunia
Rumunia stosuje system podzielonej płatności zbliżony do rozwiązań polskich i uzyskała zgodę Komisji Europejskiej na obligatoryjność tego rozwiązania.
Regulacje rumuńskie w zakresie podzielonej płatności wymagają od podatników stosujących ten sposób rozliczeń podziału płatności za zakup towarów lub usług na dwie części, tzn. na:
- podstawę opodatkowania (wartość netto towarów lub usług) przelewaną na rachunek rozliczeniowy oraz
- kwotę VAT przekazywaną na rachunek VAT.
W tym zakresie rozwiązanie rumuńskie jest zbliżone do regulacji polskich.
W przeciwieństwie natomiast do naszych rozwiązań, pewne kategorie podatników są w Rumunii zobligowane do stosowania mechanizmu podzielonej płatności. Chodzi w szczególności o:
a) podatników, u których występują zaległości podatkowe (od 1 000 do 3 200 euro w zależności od wielkości podatnika),
b) podatników, którzy nie uregulują swoich zobowiązań podatkowych w zakresie VAT w terminie 60 dni od upływu terminu płatności,
c) podatników znajdujących się w procedurze upadłościowej,
d) podatników, którzy dobrowolnie zobowiążą się do stosowania procedury podzielonej płatności na okres nie krótszy niż rok
Rozliczenie VAT za pomocą podzielonej płatności dotyczy dostaw towarów oraz świadczenia usług, w odniesieniu do których miejscem dostawy lub świadczenia jest Rumunia.
Transakcje rozliczane za pomocą systemów rozliczenia VAT (typu VAT marża) oraz transakcje, w których VAT rozliczany jest poprzez system odwróconej płatności VAT, nie mogą być rozliczane z zastosowaniem podzielonej płatności.
Szczególną korzyścią zachęcającą do stosowania tego systemu jest 5-proc. ulga w CIT dla tych podatników, którzy nie będąc zobligowani, jednak zdecydują się na stosowanie podzielonej płatności.
Na podatników nałożone są obowiązki administracyjne związane z identyfikacją kontrahentów stosujących i niestosujących mechanizmu podzielonej płatności. Dodatkowo, rozliczenia realizowane za pomocą mechanizmu podzielonej płatności powinny być identyfikowane online w specjalnej bazie takich transakcji prowadzonej przez rumuńskie organy podatkowe ANAF (Narodowa Agencja Administracji Podatkowej).
Podobnie jak w przypadku instrukcji Ministerstwa Finansów z maja 2018 r. kierowanej do polskich organów skarbowych, także w Rumunii stosowanie podzielonej płatności ma ułatwić ustalanie dobrej wiary podmiotu stosującego to rozliczenie w kontekście jego odpowiedzialności za rozliczenia VAT kontrahentów.
Włochy
We włoskim systemie VAT mechanizm podzielonej płatności ma zastosowanie wyłącznie do transakcji z podmiotami sektora publicznego, które realizują w ten sposób płatności na potrzeby wykonawców zamówień publicznych. W 2017 r. rozszerzono stosowanie mechanizmu na spółki kontrolowane przez państwo oraz podmioty notowane na giełdzie FTSE MIB. Po nowelizacji stosowanie podzielonej płatności jest obligatoryjne dla podatników VAT z siedzibą we Włoszech w przypadkach regulowania płatności do wskazanych powyżej podmiotów. Wykonywanie takich rozliczeń wymaga specjalnego oznaczania dostaw w systemach księgowych ERP. Dostawy takie są identyfikowane również w rocznych deklaracjach VAT. Ryzyko nieuiszczenia podatku z rachunku VAT do fiskusa obciąża nabywcę towarów lub usług.
Czechy
W Czechach podzielona płatność jest sposobem na uniknięcie solidarnej odpowiedzialności kupującego za VAT, który do budżetu powinien zapłacić sprzedawca. Jest to rozwiązanie dobrowolne, a obecne plany zmian w czeskim VAT od 2019 r. nie przewidują wprowadzenia obowiązkowego split paymentu.
Kluczowa różnica między rozwiązaniem polskim a czeskim jest taka, że u naszych południowych sąsiadów kupujący w ramach podzielonej płatności płaci VAT do urzędu skarbowego sprzedawcy. Co ważne, żeby ze split paymentu bezpiecznie korzystać, trzeba opisać to rozwiązanie w umowie między sprzedawcą a kupującym. Bez takiego postanowienia w umowie sprzedawca może domagać się od kupującego kwoty VAT (jako części ceny), nawet jeśli kupujący zapłacił już ją do urzędu sprzedawcy.
* * *
Polska jest obecnie w awangardzie państw unijnych w zakresie wprowadzania rozliczeń VAT z użyciem mechanizmu podzielonej płatności. Stosowane w Polsce rozwiązanie zbliżone jest do modelu rumuńskiego co do powszechności stosowania tego mechanizmu. W systemie polskim brak jest zachęt to stosowania obejmujących – analogicznie do rozwiązań rumuńskich – ulgę w CIT. Jednocześnie na obecnym etapie nie wprowadzono w Polsce przymusu stosowania tego rozwiązania przez jakakolwiek grupę podatników.
Artykuł został przygotowany we współpracy z doradcami podatkowymi stowarzyszonymi w ramach European VAT Club. Szczególne podziękowania dla: Raluca Tutu, partnera w kancelarii podatkowej MIRUS w Rumunii, Patricka Vettenburg z kancelarii Loyens&Loeff w Rotterdamie, Josefa Faic, który jest partnerem PROXY, a.s. z Pragi, Andrea Parolini, partnera z Kancelarii Maisto & Associati z Mediolanu – za pomoc w zakresie kwestii prawa obcego.
Piotr Andrzejak, radca prawny, doradca podatkowy, partner kierujący zespołem VAT w Kancelarii SK&S
