Ostatnia nowelizacja ustawy o ofercie publicznej nałożyła na spółki giełdowe obowiązek podawania do wiadomości publicznej informacji o istotnych transakcjach zawieranych z podmiotami z nimi powiązanymi. Celem tego obowiązku jest ochrona interesów majątkowych spółek giełdowych oraz ich akcjonariuszy, w szczególności mniejszościowych, przed ewentualnymi szkodami, jakie mogą wywołać transakcje zawierane z podmiotami powiązanymi.
Ustawodawca zakłada bowiem, że w ich przypadku zachodzi podwyższone ryzyko pokrzywdzenia interesów słabszych stron stosunku korporacyjnego poprzez wyprowadzanie ze spółki istotnych aktywów (tunneling). Ochrona interesów majątkowych podmiotów powiązanych nie odgrywa natomiast większego znaczenia z tej perspektywy. Nową regulacją objęte zostały zasadniczo spółki giełdowe. Obowiązek nie dotyczy jednak wszystkich spółek giełdowych, ale tylko tych, których akcje zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym. Spółki giełdowe notowane wyłącznie w alternatywnym systemie obrotu (np. NewConnect) nie zostały natomiast objęte tym reżimem.
Definicyjne problemy
Ustawa nie precyzuje, co należy rozumieć pod pojęciem „transakcji”, należy to pojęcie zatem interpretować szeroko. Transakcją będzie więc nie tylko sprzedaż, dostawa, zaciągnięcie pożyczki lub kredytu, leasing, udzielenie gwarancji, najem, dzierżawa, użytkowanie, ale również objęcie papierów wartościowych, darowizna itd. W pewnym uproszczeniu może stwierdzić, że będą to wszelkie transakcje powodujące uzyskanie korzyści majątkowych przez podmiot powiązany z majątku spółki giełdowej. Oprócz własnych transakcji, spółki giełdowe obowiązane są również publikować informacje o istotnych transakcjach zawieranych przez ich podmioty powiązane ze spółkami będącymi podmiotami zależnymi spółki giełdowej w rozumieniu ustawy o ofercie. Warto zwrócić uwagę na szeroką definicję podmiotu zależnego, obejmującą również podmioty zależne podmiotu zależnego spółki giełdowej.
Za transakcję istotną dla spółki giełdowej uznana została transakcja, której wartość przekracza 5 proc. sumy aktywów w rozumieniu ustawy o rachunkowości, ustalonych na podstawie ostatniego zatwierdzonego sprawozdania finansowego tej spółki. Gdy transakcja zawierana jest przez spółkę będącą podmiotem zależnym spółki giełdowej, wówczas pod uwagę bierze się 5 proc. sumy aktywów ustalonych na podstawie ostatniego zatwierdzonego sprawozdania finansowego tego podmiotu zależnego.
Jaka wartość
O ile obliczenie 5 proc. aktywów nie powinno zasadniczo sprawiać większych trudności, o tyle w niektórych przypadkach ustalenie wartości transakcji może budzić wątpliwości. W celu ich ograniczenia ustawa o ofercie wprowadza szczegółowe zasady określania wartości umów o świadczenia powtarzające się czy sumowania wartości transakcji niespełniających kryterium istotności, ale zawieranych z tym samym podmiotem powiązanym.
Z tego wynikają istotne skutki praktyczne. Spółka giełdowa musi monitorować transakcje zawierane nie tylko przez nią samą, ale i przez spółki wchodzące w skład jej grupy kapitałowej. Progi wartości transakcji wywołujące obowiązki zawarte w ustawie są zatem różne, indywidualnie ustalane dla każdej ze spółek i muszą być okresowo aktualizowane w oparciu o kolejne zatwierdzane sprawozdania finansowe. Ponadto, konieczne jest bieżące kalkulowanie wartości poszczególnych transakcji zawieranych z tym samym podmiotem powiązanym. Może to doprowadzić do sytuacji, w której spółka będzie podawać więcej informacji o transakcjach zawieranych przez jej podmioty zależne (z uwagi na niższy próg „istotności” transakcji) niż przez nią samą. Celowe jest więc wprowadzenie regulacji wewnętrznych, określających tryb i kryteria identyfikacji istotnych transakcji.
Również dokładne określenie, kim są podmioty powiązane spółki giełdowej, nie jest łatwym zadaniem. Ustawa odsyła tutaj do definicji zawartej w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości, a konkretnie w MSR 24 – Ujawnianie informacji na temat podmiotów powiązanych. Podmiotami powiązanymi w praktyce mogą być m.in.: członkowie organów spółki giełdowej, jej spółka dominująca lub zależne, członkowie ich zarządów lub rad nadzorczych, bliscy członkowie ich rodzin, kluczowi pracownicy, itd. W tym kręgu znajdują się zarówno osoby fizyczne, jak i prawne.
Jeśli spółka giełdowa zakwalifikuje daną transakcję jako istotną, to zobowiązana jest najpóźniej w momencie jej zawarcia do zamieszczenia na swojej stronie internetowej informacji o tej transakcji. W szczególności powinny się tam znaleźć informacje niezbędne do oceny, czy istotna transakcja jest uzasadniona interesem spółki giełdowej i akcjonariuszy niebędących podmiotami powiązanymi, w tym akcjonariuszy mniejszościowych. To uzasadnienie może w praktyce sprawiać szczególne trudności ze względu na nieprecyzyjność tych pojęć. Ponadto, podawanie pewnych informacji przez spółkę może być niepożądane, gdyż prowadziłoby do ujawniania tajemnicy jej przedsiębiorstwa.
Ustawa wprowadza wyłączenia od obowiązku podawania do wiadomości publicznej informacji o istotnych transakcjach. Część z nich nie budzi większych wątpliwości, jak transakcje zakwalifikowane jako informacje poufne w rozumieniu MAR czy związane z wypłatą wynagrodzeń członkom zarządu lub rady nadzorczej, należnych zgodnie z przyjętą polityką wynagrodzeń. W praktyce podstawowym kryterium będzie rozróżnienie transakcji zawieranych na warunkach rynkowych w ramach zwykłej działalności spółki giełdowej. Ustawa nie precyzuje tych kryteriów, spółki muszą je określić same. W odniesieniu do „warunków rynkowych” można kierować się kryteriami stosowanymi dla potrzeb cen transferowych w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym osób prawnych. Z kolei dla oceny, czy dana transakcja mieści się w ramach zwykłej działalności, pomocne może być doświadczenie ze sfery rachunkowości. Kryterium to pojawia się bowiem zarówno w ustawie o rachunkowości, jak i w Rozporządzeniu 1126/2008 przyjmującym określone międzynarodowe standardy rachunkowości, chociaż tam również nie jest bliżej sprecyzowane.
Jakie wyłączenia
Kolejną podstawą wyłączenia spod obowiązku zamieszczania informacji jest kryterium podmiotowe, tj. gdy stronami transakcji są: spółka giełdowa i spółka będącą jej podmiotem zależnym, jeżeli spółka giełdowa jest jedynym akcjonariuszem lub udziałowcem spółki będącej jej podmiotem zależnym.
Stosując wykładnię literalną, należałoby uznać, że wyłączenie to ma zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do transakcji ze spółkami bezpośrednio zależnymi spółki giełdowej. W naszej ocenie jednak taka wykładnia doprowadziłaby do absurdalnego wniosku, tj. że obowiązek informacji o zawartych transakcjach nie powstaje, gdy transakcja jest zawarta z w pełni bezpośrednio kontrolowaną spółką jednoosobową, ale powstaje w odniesieniu do tak samo w pełni, ale pośrednio, kontrolowanej spółki. W obu przypadkach nie dochodzi bowiem do naruszenia interesów spółki giełdowej i jej akcjonariuszy, gdyż de facto wyłącznym wspólnikiem, w pełni kontrolującym, jest giełdowa spółka matka (bezpośrednio, lub pośrednio poprzez bezpośrednio lub pośrednio kontrolowane spółki zależne), a pozostałe spółki stanowią w ujęciu ekonomicznym jej własny majątek.
KOMENTARZ AUTORÓW
Justyna Młodzianowska Of Counsel, radca prawny
Mateusz Grześków prawnik
Warto pamiętać, że kolejnym obowiązkiem związanym z transakcjami z podmiotami powiązanymi jest wymóg uzyskania zgody rady nadzorczej, a jeśli statut tak stanowi również zgody walnego zgromadzenia. Brak uzyskania tej zgody wywołuje skutek w postaci bezskuteczności, a ostatecznie nawet nieważności istotnej transakcji. Zgoda rady nadzorczej jest wymagana w odniesieniu do transakcji zawieranych przez spółkę giełdową, w tym transakcji niepodlegających zamieszczeniu na stronie internetowej spółki z uwagi za zakwalifikowanie jej jako informacja poufna. Nie jest ona natomiast wymagana przy transakcjach, które, z uwagi na zaistnienie innych kryteriów, są wyłączone z obowiązku informowania oraz w odniesieniu do transakcji spółek zależnych. Procedura decyzyjna w radzie podlega dodatkowym, szczególnym wymogom (np. kwestii wyłączenia się przez niektórych członków rady), w związku z czym rady nadzorcze spółek giełdowych powinny rozważyć przyjęcie, w celu uporządkowania zasad postępowania, regulaminu podejmowania decyzji w przedmiocie transakcji z podmiotami powiązanymi.
Trzeba pamiętać, że na radzie nadzorczej ciąży dodatkowy obowiązek w postaci dokonania okresowej oceny, czy istotne transakcje spełniają kryteria zawieranych na warunkach rynkowych w ramach zwykłej działalności. Tu również pomocne byłoby opracowanie i przyjęcie przez radę odpowiedniego dokumentu, który regulowałby procedurę dokonywania takiej oceny.
Źródło : https://www.rp.pl/Firma/302209980-Istotne-transakcje-z-podmiotami-powiazanymi-spolek-gieldowych.html
