Od początku kwietnia 2024 r. obywatele Ukrainy mogą zgłaszać do specjalnego międzynarodowego rejestru szkody w nieruchomościach, jakie ponieśli od 24 lutego 2022 r. wskutek agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę.
Rejestr prowadzi specjalna instytucja pod nazwą Rejestr szkód spowodowanych agresją Federacji Rosyjskiej przeciwko Ukrainie (Реєстр збитків, завданих агресією Російської Федерації проти України, RD4U), utworzona w maju 2023 r. przez większość państw członkowskich Rady Europy, Unię Europejską, USA, Japonię i Kanadę.
Rejestr ma służyć dokumentowaniu roszczeń majątkowych o naprawienie szkód i krzywd wyrządzonych od 24 lutego 2022 r. na terytorium Ukrainy w jej międzynarodowo uznanych granicach przez osoby fizyczne, osoby prawne i Państwo ukraińskie (w tym jego jednostki samorządowe) przez niezgodne z prawem międzynarodowym działania Federacji Rosyjskiej przeciwko Ukrainie.
Siedzibą Rejestru jest Haga. Państwa członkowskie organizacji tworzą Zgromadzenie, które zatwierdza najważniejsze decyzje 7-osobowej Rady. Do zadań Rady należy m.in. ustalanie m.in. kategorii szkód podlegających rejestracji i regulaminu ich zgłaszania. Operacyjną działalnością Rejestru kieruje jej Dyrektor Wykonawczy.
Do Rejestru będzie można zgłaszać informacje o poniesionych szkodach w majątku i na osobie, i dowody na nie. Będą one analizowane i zaliczane do odpowiednich kategorii, a następnie wpisywane do Rejestru po uznaniu przez Radę, że dane zgłoszenie się do tego kwalifikuje. Celem Rejestru jest stworzenie bazy danych o wyrządzonych szkodach, aby w przyszłości poszkodowani mogli dochodzić przed odpowiednim organem roszczeń o ich naprawienie.
W pierwszej kolejności uruchomiono system zgłaszania szkód w nieruchomościach przeznaczonych na cele mieszkaniowe. Zgłoszenia dokonuje się przy użyciu ukraińskiego publicznego sytemu informatycznego „Diia”. Trwają prace nad uruchomieniem systemu zgłoszeń szeregu dalszych rodzajów szkód na osobie i w majątku (np. szkód wynikających ze śmierci lub zaginięcia osoby bliskiej, przymusowego przesiedlenia, szkód w infrastrukturze, szkód ponoszonych przez osoby prawne).
Zgłoszenie danej szkody do Rejestru nie oznacza, że jakiś organ międzynarodowy uznał, iż szkoda rzeczywiście wystąpiła i że należy się za nią odszkodowanie w określonej wysokości. Jest to jedynie pierwszy krok, który może dopomóc w dochodzeniu naprawienia szkody w przyszłości, przed organem (może będzie nim sąd międzynarodowy lub komisja do spraw roszczeń), jaki dopiero zostanie powołany.
Powołanie Rejestru jest ważnym krokiem. Świadczy o determinacji państw w dążeniu do pociągnięcia Federacji Rosyjskiej do odpowiedzialności za szkody wyrządzone niezgodnymi z prawem działaniami w wojnie przeciwko Ukrainie oraz stworzeniu dla poszkodowanych obywateli Ukrainy, jej osób prawnych i państwa ukraińskiego platformy informatycznej do gromadzenia danych o poniesionych szkodach, ich dokumentowania i systematyzowania, aby w przyszłości ułatwić ich zgłaszanie. Jednak ustalenia, jaki organ, w jakim trybie będzie rozpatrywał roszczenia odszkodowawcze i na jakich zasadach zasądzał odszkodowanie oraz jak miałoby ono być egzekwowane, pozostaje do ustalenia w przyszłości.
Przeczytaj najnowszy alert prawny autorstwa dr Katarzyna Michałowska, Maksym Shcherbyuk, Alla Pechenieva.
