Ustawowa regulacja cen na rynku energii elektrycznej

28 grudnia 2018 roku Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw („Ustawa”), której celem jest czasowa stabilizacja kosztów pozyskania energii elektrycznej przez odbiorców końcowych, w szczególności poprzez:

• czasowe ograniczenie spółkom obrotu swobody w kształtowaniu cen sprzedaży energii elektrycznej;
• czasowe „zamrożenie” taryf stosowanych przez operatorów sieciowych;
• obniżenie poziomu akcyzy na energię elektryczną oraz stawki opłaty przejściowej dla odbiorców końcowych energii elektrycznej.

Ustawa weszła w życie z mocą od 1 stycznia 2019 roku, po czym została znowelizowana na mocy ustawy z dnia 21 lutego 2019 r. („Pierwsza Nowelizacja”), która weszła w życie 6 marca 2019 r., oraz ustawy z dnia 13 czerwca 2019 r. („Druga Nowelizacja”), która weszła w życie 29 czerwca 2019 r.

Pierwsza Nowelizacja wprowadziła istotne zmiany polegające na uchyleniu obowiązku czasowego „zamrożenie” taryf stosowanych przez operatorów sieciowych, modyfikacji sposobu kształtowania ceny sprzedaży energii na rok 2019 i przesunięciu terminu dokonania zmiany umów sprzedaży. Niemniej, Nowelizacja utrzymała w mocy obowiązek stosowania tzw. Cen Maksymalnych (por. poniżej) w rozliczeniach za okres od 1 stycznia 2019 r.

Z kolei Druga Nowelizacja przewiduje: znaczące ograniczenie kręgu beneficjentów obowiązku stosowania Cen Maksymalnych od dnia 1 lipca 2019 r., depenalizację naruszenia obowiązku stosowania Cen Maksymalnych (art. 5 ust. 3 Ustawy), jak również uzyskanie przez część odbiorców prawa do dofinansowanie z tytułu wzrostu cen energii za okres od 1 lipca do 31 grudnia 2019 r. na zasadach pomocy de minimis.

* Szczegółowy sposób obliczenia rekompensat zostanie określony w rozporządzeniu Rady Ministrów.

OFICJALNE WYPOWIEDZI TWÓRCÓW USTAWY DOTYCZĄCE JEJ ZAŁOŻEŃ

• „Skutkiem proponowanych zmian będzie obniżenie rachunków odbiorców indywidualnych oraz przedsiębiorstw i samorządów o ponad 3,5 miliarda złotych, a także utrzymaniu cen energii na poziomie z pierwszej połowy 2018 roku.”[1]
• „Jeszcze dodatkowo, chcemy to bardzo wyraźnie podkreślić, dla samorządów, dla firm w tych przypadkach, gdzie firmy prywatne, dystrybucyjne firmy prywatne już wypracowały jakieś nowe kontrakty czy uzgodniły nowe kontrakty z samorządami, tworzymy mechanizm powrotu do cen sprzed 1 lipca 2018 r.”[2]
• „Dzięki temu mechanizmowi przy przedstawieniu rachunku za energię elektryczną dla odbiorców pozostawimy właściwie cenę rachunków za energię elektryczną dla obiorców na poziomie z roku 2018 i nie ucierpi na tym interes spółek energetycznych – zarówno tych spółek, na których wpływ ma państwo, jak i tych wszystkich prywatnych spółek, które zajmują się obrotem energią elektryczną. W zaproponowanym projekcie ustawy terminem odniesienia, w którym ceny energii elektrycznej dla odbiorców nie były jeszcze na ścieżce wzrostowej, jest 30 czerwca 2018 r. Dlatego w projekcie ustawy zaproponowano mechanizm zmiany dotychczas zawartych umów, tak aby nie zostali pokrzywdzeni odbiorcy energii elektrycznej, którzy w II półroczu zawarli niekorzystne dla nich kontrakty. Dotyczy to także samorządów, które najbardziej wskazywały na straty i problemy, które z tego tytułu je dotknęły.”[3]
• Również uzasadnienie do Ustawy wyraźnie wskazuje, że Ustawa adresuje problem wzrostu cen odnotowany „w prowadzonych postępowaniach przetargowych”, zaś „wprowadzenie regulacji ujętych w projekcie ustawy zniweluje te negatywne skutki dla odbiorców końcowych energii.”

GŁÓWNE CECHY ROZWIĄZAŃ PRAWNYCH WPROWADZONYCH
PRZEZ USTAWĘ

• tymczasowość (dotyczą kosztów energii w 2019 roku, a tym samym stanowią zachętę do wdrażania długofalowych środków optymalizacji kosztów pozyskania energii);
• wprowadzone w celu obniżenia kosztów pozyskania energii w 2019 roku bądź tylko w I połowie 2019 r. (utrzymanie poziomu cen energii na dzień 30 czerwca 2018 r., z uwzględnieniem obniżenia akcyzy);
• mają automatyczne zastosowanie w zakresie obniżki opłaty przejściowej;
• wymagają dodatkowych działań odbiorców końcowych w celu uzyskania „stabilizacji” (obniżenia) cen zakupu energii (złożenie oświadczeń, zawarcie stosownych porozumień ze sprzedawcą, wdrożenie środków prawnych w celu egzekwowania obowiązku stosowania Cen Maksymalnych w rozliczeniach za okres od 1 stycznia 2019 r.).

DZIAŁANIA PRAWNE W CELU STOSOWANIA CENY MAKSYMALNEJ

W celu wyegzekwowania prawidłowego wykonania obowiązku stosowania Ceny Maksymalnej, rekomendujemy rozważyć:

• dokonanie przeglądu umów na zakup energii w celu określenia właściwej Ceny Maksymalnej, która powinna znaleźć zastosowanie w 2019 roku;
• skierowanie wezwania do sprzedawcy energii w sprawie niezwłocznego zawarcia stosownego aneksu do umowy na zakup energii elektrycznej, a w razie braku reakcji
• stosowne kroki w celu przyspieszenia realizacji obowiązku rozliczania po Cenie Maksymalnej zgodnie z Ustawą za okres od 1 stycznia 2019 r. w przypadkach, gdy istnieje możliwość ustalenia Ceny Maksymalnej (zapłata za energię elektryczną z zastrzeżeniem zwrotu kwot przewyższających ceny obliczone przy zastosowaniu Ceny Maksymalnej, wezwanie do zwrotu takich kwot).

Jesteśmy gotowi wesprzeć Państwa w podejmowaniu powyższych kroków.

BUDŻET I SPOSÓB FINANSOWANIA REKOMPENSAT

[Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny] Koszt mechanizmu rekompensowania różnic w cenie energii elektrycznej w 2019 roku jest wyceniany na kwotę 9-13 miliardów złotych (w zależności od instytucji, przy czym kwota ta może być również wyższa). Środki na wypłatę różnic będą wypłacane z nowoutworzonego funduszu celowego pod nazwą Fundusz Wypłaty Różnicy Cen, którego dysponentem będzie Minister Energii, a zarządcą, dokonującym wypłat – spółka Zarządca Rozliczeń S.A.

Fundusz będzie finansowany w szczególności ze środków uzyskanych w wyniku aukcji niewykorzystanych uprawnień do emisji gazów cieplarnianych dla instalacji wytwarzających energię elektryczną. W przypadku gdy powyższe środki okażą się niewystarczające, Ustawa przewiduje możliwość wykorzystania środków zgromadzonych na rachunku opłaty przejściowej oraz opłaty OZE.

[Krajowy System Zielonych Inwestycji] Zgodnie z Ustawą, Krajowy System Zielonych Inwestycji zostanie zasilony dodatkową kwotą 1 miliarda złotych pochodzącą ze środków uzyskanych w wyniku aukcji niewykorzystanych uprawnień do emisji gazów cieplarnianych dla instalacji wytwarzających energię elektryczną. Środki te zostaną przeznaczone w szczególności na inwestycje realizowane przez OSD, a także na inne inwestycje w odnawialne źródła energii, inwestycje w jednostki wysokosprawnej kogeneracji, inwestycje związane z dostosowaniem źródeł wytwórczych do wymogów BAT oraz inwestycje w magazyny energii.

DRUGA NOWELIZACJA USTAWY

Dodatkowe skutki Drugiej Nowelizacji:

• [ograniczenie kręgu beneficjentów obowiązku stosowania Cen Maksymalnych] Od dnia 1 lipca 2019 r. beneficjentami obowiązku stosowania Cen Maksymalnych będą mogły być jedynie wybrane grupy odbiorców (np. gospodarstwa domowe pobierające energię na napięciu nie wyższym niż 1 kV, mikro- i mali przedsiębiorcy, jednostki sektora finansów publicznych, szpitale, jak również państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej), zaś pozostałe podmioty (w tym przedsiębiorcy inni niż mikro- i mali przedsiębiorcy, fundacje, stowarzyszenia, spółki wodne, koła gospodyń wiejskich etc.) zostaną pozbawione prawa do zakupu energii po cenie nieprzekraczającej Ceny Maksymalnej;
• [obowiązek złożenia oświadczenia uprawniającego do skorzystania z Ceny Maksymalnej] Odbiorcy, którzy chcą skorzystać z rozliczeń po Cenie Maksymalnej z tytułu zakupu energii elektrycznej po dniu 30 czerwca 2019 r. będą zobowiązani do złożenia oświadczeń o posiadanym statusie – obowiązek ten nie będzie dotyczył jedynie odbiorców dokonujących poboru energii na potrzeby związane z gospodarstwami domowymi;
• [pomoc de minimis dla przedsiębiorców innych niż mikro- i mali przedsiębiorcy] Przedsiębiorcy inni niż mikro- i mali przedsiębiorcy będą uprawnieni do ubiegania się o dofinansowanie z tytułu wzrostu cen energii za okres od 1 lipca do 31 grudnia 2019 r. na zasadach pomocy de minimis (wysokość pomocy ograniczona zasadniczo do 200 tys. EURO brutto w ciągu 3 lat, stosowne regulacje przewidują ograniczenie kręgu odbiorców pomocy de minimis – m.in. w sektorze rybołówstwa i akwakultury, produkcji podstawowych produktów rolnych itp.)
• [obowiązek ponownego wystawienia faktury] Na potrzeby procesu zmiany warunków umów, o którym mowa powyżej, przedsiębiorstwo dokonujące sprzedaży energii na rzecz danego odbiorcy w dniu 30 czerwca 2018 r. będzie zobowiązane do „ponownego wystawienia faktury” w terminie 7 dni od dnia wystąpienia przez odbiorcę o wystawienie faktury (chodzi prawdopodobnie o duplikat faktury);
• [brak sankcji za naruszenie obowiązku stosowania Cen Maksymalnych] Nowelizacja przewiduje wyłączenie karania z tytułu naruszenia obowiązku, o którym mowa w art. 5 ust. 3 Ustawy, tj. przewiduje zniesienie odpowiedzialności karno-administracyjnej z tytułu naruszenia obowiązku stosowania Cen Maksymalnych (karalne pozostanie naruszenie obowiązku ustalenia ceny energii elektrycznej na 2019 r. w wysokości nie wyższej niż Cena Maksymalna lub zmiany warunków umowy, lecz przewiduje się wyłączenie karania z tytułu naruszenia obowiązku stosowania Ceny Maksymalnej);
• [prawo do indywidualnego rozliczenia rekompensaty z tytułu realizacji obowiązku Cen Maksymalnych] Nowelizacja przewiduje prawo przedsiębiorstwa obrotu do ustalenia rekompensaty z tytułu realizacji obowiązku stosowania Cen Maksymalnych (w zakresie niektórych pozostałych kosztów jednostkowych związanych ze sprzedażą energii elektrycznej) w oparciu o indywidualną sytuacje danego przedsiębiorstwa obrotu – za przeprowadzenie analizy i zatwierdzenia kosztów w tym zakresie odpowiedzialny będzie Prezes URE.

Zgodnie z art. 6 Drugiej Nowelizacji, Minister Energii jest zobowiązany do wydania rozporządzenia, o którym mowa w art. 7 ust. 2 Ustawy, w terminie do 20 lipca 2019 r., co oznacza – w przypadku terminowego wydania rozporządzenia – że termin wykonania obowiązku w zakresie zmiany warunków umów sprzedaży (obniżenie ceny za okres od 1 stycznia 2019 r. do, odpowiednio, 30 czerwca lub 31 grudnia 2019 r.) upłynie 19 sierpnia 2019 r.

Pobierz alert w wersji PDF

[1] Oficjalne stanowisko opublikowane na stronie KPRM Prezesa Rady Ministrów: https://www.premier.gov.pl/wydarzenia/aktualnosci/premier-mateusz-morawiecki-wprowadzamy-rozwiazania-ktore-zapobiegaja.html.

[2] Wypowiedź p. Premiera Mateusza Morawieckiego na 75. posiedzeniu Sejmu RP – Sprawozdanie Stenograficzne z 75. Posiedzenia Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej, s. 5.

[3] Wypowiedź Ministra Energii p. Krzysztofa Tchórzewskiego na 75. posiedzeniu Sejmu RP – Sprawozdanie Stenograficzne z 75. Posiedzenia Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej, s. 7.