Kryteria kwalifikacji energii elektrycznej wykorzystywanej do produkcji paliw transportowych (w tym wodoru) jako energii odnawialnej

Komisja Europejska opublikowała projekty rozporządzeń delegowanych, które mają na celu zwiększenie produkcji paliw z odnawialnych źródeł energii („OZE”), w tym także z wodoru. Dokumenty analizują Karolina Wcisło-Karczewska Aleksandra Pinkas z kancelarii prawnej Sołtysiński Kawecki & Szlęzak

Rozporządzenia określają:

1. szczegółowe kryteria kwalifikacji energii elektrycznej wykorzystywanej do produkcji paliw transportowych (paliwa odnawialne ciekłe lub gazowe inne niż biopaliwa i pozyskane z innych źródeł niż biogaz i biomasa) jako w pełni odnawialnej
2. sposób obliczania emisji gazów cieplarnianych tych paliw.

Regulacja stanowi konkretyzację działań UE na rzecz osiągnięcia neutralności klimatycznej, w tym także poprzez rozwój wodoru, którego produkcja zgodnie ze strategią wodorową ma już w 2024 r. osiągnąć 1 mln ton.

Ponadto, warto zwrócić uwagę na fakt, że aby dana działalność (w tym m.in. w sektorze transportu i produkcji wodoru) mogła zostać uznana za zgodną z unijną taksonomią, musi przede wszystkim wykazać ograniczenie emisji gazów cieplarnianych.

Przedmiot regulacji
Pierwsze rozporządzenie delegowane określa szczegółowe zasady kwalifikacji energii elektrycznej wykorzystywanej do produkcji (na terytorium Unii i poza nim) odnawialnych płynnych i gazowych paliw transportowych pochodzenia niebiologicznego (w drodze elektrolizy i innych sposobów produkcji) jako w pełni odnawialnej.

Podmioty, których dotyczy rozporządzenie
Rozporządzenie ma zastosowanie do producentów paliw w państwach członkowskich UE i państwach trzecich, którzy mogą korzystać z krajowych lub międzynarodowych dobrowolnych systemów certyfikacji uznanych przez Komisję w celu wykazania zgodności produkowanych paliw z niniejszym rozporządzeniem.

Zasady kwalifikacji energii elektrycznej jako w pełni odnawialnej:

1. Energia elektryczna uzyskana z bezpośredniego podłączenia do instalacji wytwarzającej energię elektryczną z OZE

Producent paliwa przedstawia dowody potwierdzające, że:

1. instalacje wytwarzające energię odnawialną są połączone z instalacją wytwarzającą paliwo odnawialne linią bezpośrednią lub wytwarzanie energii odnawialnej i paliw odnawialnych odbywa się w ramach tej samej instalacji;
2. instalacje wytwarzające energię odnawialną zostały oddane do eksploatacji nie wcześniej niż 36 miesięcy przed instalacją wytwarzającą paliwo odnawialne;
3. instalacja wytwarzająca energię odnawialną nie jest podłączona do sieci lub instalacja taka jest podłączona do sieci, ale inteligentny system pomiarowy, który mierzy wszystkie przepływy energii elektrycznej z sieci, wykazuje, że nie pobrano z sieci energii elektrycznej w celu wytworzenia paliwa odnawialnego.

Warto wskazać, iż w obecnym stanie prawnym, w Polsce istnieje szereg barier prawnych uniemożliwiających w praktyce wdrożenie modelu dostaw energii za pomocą linii bezpośredniej. Zasady budowy oraz funkcjonowania takich linii podlegają jednak obecnie rewizji w ramach planowanej nowelizacji ustawy Prawo energetyczne. Przepisy te docelowo zostaną zliberalizowane.

1. Energia elektryczna pobrana z sieci

Producent paliwa może zakwalifikować energię elektryczną pobraną z sieci jako w pełni odnawialną, jeżeli:

1. instalacja wytwarzająca paliwo odnawialne znajduje się w obszarze rynkowym, w której średni udział energii elektrycznej z OZE przekroczył 90% w poprzednim roku kalendarzowym, a produkcja tego paliwa odnawialnego nie przekracza maksymalnej liczby godzin ustalonej w stosunku do udziału energii elektrycznej z OZE w obszarze rynkowym;
2. energia elektryczna wykorzystywana do produkcji paliwa odnawialnego jest zużywana w okresie rozliczeniowym niezbilansowania, w którym producent paliwa może wykazać, w oparciu o dowody pochodzące od krajowego operatora systemu przesyłowego, że:

• w przypadku redysponowania została obniżona moc instalacji wytwarzających energię elektryczną z OZE;
• energia elektryczna zużyta do produkcji odnawialnego paliwa zmniejszyła zapotrzebowanie na redysponowanie o odpowiednią ilość.

Zasady kwalifikacji energii elektrycznej jako w pełni odnawialnej w przypadku niespełnienia ww. warunków

W przypadku niespełnienia powyższych warunków, producenci paliw mogą zakwalifikować energię elektryczną pobraną z sieci jako w pełni odnawialną, jeżeli instalacja wytwarzająca paliwo odnawialne znajduje się w obszarze rynkowym, w którym intensywność emisji energii elektrycznej jest niższa niż 18 gCO2eq/MJ, pod warunkiem spełnienia następujących kryteriów:

1. producenci paliwa zawarli co najmniej jedną umowę dostawy energii elektrycznej („umowa PPA”) z OZE z wytwórcami energii z OZE (w tym bezpośrednio z wytwórcą, lub za pośrednictwem przedsiębiorstwa obrotu energią) w co najmniej jednej instalacji wytwarzającej energię elektryczną z OZE, na ilość co najmniej równoważną ilości energii elektrycznej, która została zadeklarowana jako w pełni odnawialna i jest faktycznie wytwarzana w tej instalacji;
2. spełnione są poniższe warunki dotyczące zasady dodatkowości, korelacji czasowej i geograficznej.

Zasada dodatkowości

Klauzula dodatkowości ma na celu zwiększenie produkcji energii odnawialnej z wykorzystaniem elektrolizerów wodoru.

Warunek dodatkowości uznaje się za spełniony, jeżeli producent paliwa:

• wytwarza we własnych instalacjach OZE energię elektryczną w ilości co najmniej równoważnej deklarowanej ilości energii elektrycznej jako w pełni odnawialnej lub
• zawarł co najmniej jedną umowę PPA z OZE z wytwórcą energii elektrycznej z OZE w co najmniej jednej instalacji na ilość energii elektrycznej z OZE, która jest co najmniej równoważna ilości energii elektrycznej deklarowanej jako w pełni odnawialna, a deklarowana energia elektryczna jest faktycznie wytwarzana w tej instalacji.

Korelacja czasowa

Klauzula czasowa określa ramy czasowe wprowadzenia elektrolizerów wodorowych przy założeniu, że w ostatnich latach trwającej dekady, produkcja wodoru będzie charakteryzowała się większą skalą. Klauzula dodatkowości nie ma zastosowania do dnia 1 stycznia 2038 r. w odniesieniu do instalacji paliw odnawialnych oddanych do użytku przed dniem 1 stycznia 2028 r. Natomiast, do dnia 1 stycznia 2030 r. producenci wodoru będą mogli co miesiąc dostosować produkcję wodoru do zakontraktowanej energii odnawialnej.

Warunek korelacji czasowej uznaje się za spełniony:

• do dnia 31 grudnia 2029 r. – jeżeli odnawialne paliwo jest wytwarzane w tym samym miesiącu kalendarzowym, w którym wytworzono energię odnawialną w ramach umowy PPA z OZE lub z energii odnawialnej pochodzącej z nowego zasobu magazynowego, który jest zlokalizowany za tym samym punktem połączenia z siecią co elektrolizer lub instalacja wytwarzająca odnawialną energię elektryczną, która została naładowana w tym samym miesiącu kalendarzowym, w którym wytworzono energię elektryczną w ramach umowy PPA z OZE;
• od dnia 1 stycznia 2030 r. – jeżeli odnawialne paliwo jest wytwarzane w tym samym jednogodzinnym okresie, w którym wytworzono energię elektryczną z OZE na podstawie umowy PPA z OZE, lub z energii elektrycznej z OZE pochodzącej z nowego magazynu znajdującego się za tym samym punktem przyłączenia z siecią co elektrolizer lub instalacja wytwarzająca energię elektryczną z OZE, które zostało naładowane w tym samym jednogodzinnym okresie, w którym wytworzono energię elektryczną na podstawie umowy PPA z OZE;
• zawsze – jeżeli odnawialne paliwo jest wytwarzane w okresie jednej godziny, w którym cena rozliczeniowa energii elektrycznej wynikająca z pojedynczego łączenia rynków dnia następnego w strefie składania ofert, jest niższa lub równa 20 EUR/MWh lub niższa niż 0,36-krotność ceny uprawnienia do emisji jednej tony ekwiwalentu CO2 w danym okresie.

Korelacja geograficzna

Klauzula geograficzna ma na celu produkcję wodoru tylko wtedy, kiedy dostępna jest wystarczająca ilość energii odnawialnej wytworzonej na danym terenie (lokalnie).

Warunek korelacji geograficznej uznaje się za spełniony, jeżeli producent spełnia co najmniej jedno z następujących kryteriów dotyczących lokalizacji elektrolizera wodoru:

• instalacja wytwarzająca energię elektryczną z OZE na mocy umowy PPA z OZE znajduje się lub znajdowała się w momencie rozpoczęcia działalności w tej samym obszarze rynkowym co elektrolizer;
• instalacja wytwarzająca energię elektryczną z OZE znajduje się na połączonym obszarze rynkowym, w tym w innym państwie członkowskim, a ceny energii elektrycznej w odpowiednim okresie na rynku dnia następnego, na połączonym obszarze rynkowym są równe lub wyższe niż w obszarze rynkowym, w którym wytwarzane jest odnawialne paliwo;
• instalacja wytwarzająca energię elektryczną z OZE na mocy umowy PPA z OZE znajduje się w morskim obszarze rynkowym, która jest połączona ze strefą rynkową, w której znajduje się elektrolizer.

Przedmiot regulacji

Drugie rozporządzenie delegowane w załączniku określa sposób obliczania emisji gazów cieplarnianych w cyklu życia transportowych paliw odnawialnych i węglowych pochodzących z recyklingu z uwzględnieniem emisji gazów cieplarnianych w całym cyklu życia paliw (w tym wodoru odnawialnego).

Celem rozporządzenia jest realizacja celu osiągnięcia co najmniej 14% udziału energii odnawialnej w transporcie do 2030 r. Producenci zobowiązani są do wykazania co najmniej 70% poziomu oszczędności emisji gazów cieplarnianych (warto zauważyć, że uznanie działalności w zakresie produkcji wodoru za zgodną z unijną taksonomią wymaga ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 73,4%).

Sposób obliczania intensywności emisji gazów cieplarnianych z produkcji i stosowania paliw odnawialnych lub paliw węglowych pochodzących z recyklingu, a także zasady obliczenia poziomu oszczędności energii zostały zawarte w załączniku do rozporządzenia delegowanego.

Poglądowo warto wskazać, że intensywność emisji gazów cieplarnianych docelowo będzie obliczana jako iloraz całkowitej emisji dla procesu oraz całkowitej ilości paliwa wynikającego z tego procesu [g CO2eq/MJ paliwa].

Całkowita emisja stanowi zaś sumę emisji m.in.:

1. dostaw czynników produkcji;
2. transportu i dystrybucji;
3. spalania paliwa w jego końcowym zastosowaniu

– pomniejszoną o ograniczenie emisji wynikające z wychwytywania i geologicznego składowania dwutlenku węgla (CCS).

Projekty rozporządzeń znajdują się na wczesnym etapie procedury prawodawczej, a ich przyjęcie nastąpi najpóźniej w drugim kwartale br. Zgodnie z obecnym brzmieniem, rozporządzenia wejdą w życie 20. dnia po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Źródło: Centrum Informacji o Rynku Energii, autorki: Karolina Wcisło-Karczewska, Aleksandra Pinkas