Od 2016 r. organy podatkowe mogą przeciwdziałać praktykom agresywnej optymalizacji podatkowej stosując przepisy ogólnej klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania (GAAR). Pozwala ona na zakwestionowanie rozliczeń podatkowych w sytuacji, gdy można ustalić, że podejmowane przez podatnika działania miały charakter sztuczny, a ich zasadniczym celem było uzyskanie korzyści podatkowej sprzecznej z przepisami prawa.
Klauzula generalna znajduje zastosowanie do czynności dokonanej głównie w celu osiągnięcia korzyści podatkowej lub gdy jednym z głównych celów było osiągnięcie takiej korzyści.
Czynność taka nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli sposób działania był sztuczny, tzn. jeżeli nie zostałby zastosowany przez podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami w dominującej mierze z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych, sprzecznej z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu. Sztuczność działania objawia się np.:
- nieuzasadnionym dzieleniem operacji,
- angażowaniem podmiotów pośredniczących mimo braku uzasadnienia ekonomicznego lub gospodarczego,
- istnienie elementów prowadzące do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu istniejącego przed dokonaniem czynności,
- elementy wzajemnie się znoszące lub kompensujące,
- ryzyko gospodarcze przewyższaj spodziewane korzyści inne niż podatkowe w takim stopniu, że należy uznać, że działający rozsądnie podmiot nie wybrałby tego sposobu działania,
Organem właściwym w sprawie wszczęcia postępowania w sprawie, w której może być zastosowana klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania, jest Szef KAS. Wszczyna on postępowanie na ogólnych zasadach z urzędu z wyjątkiem postępowań dotyczących podatków stanowiących dochód budżetów samorządowych. W tym bowiem przypadku Szef KAS może jedynie przejąć – na wniosek samorządowego organu podatkowego – wszczęte wcześniej postępowaniepodatkowe.
W przypadku wszczętych już przez właściwe organy podatkowe postępowań podatkowych, kontroli podatkowej albo kontroli celno-skarbowej Szef KAS może przejąć je do dalszego prowadzenia, o ile zachodzi przepuszczenie, że w tych sprawach może być zastosowana klauzula.
W przypadku stwierdzenia czynności, które służą unikaniu opodatkowania, Szef KAS w drodze decyzji określa skutki podatkowe takich czynności, tak jak gdyby podmiot kierował się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej.
W sytuacji gdy okoliczności wskazują, że osiągnięcie korzyści podatkowej było jedynym celem dokonanej czynności, skutki podatkowe określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby czynności nie dokonano.
Klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania nie stosuje się:
- do podmiotu, który uzyskał opinię zabezpieczającą – w zakresie objętym opinią, do dnia doręczenia uchylenia lub zmiany opinii zabezpieczającej,
- do podatku od towarów i usług oraz do opłat i niepodatkowych należności budżetowych.
Każdy podmiot może wystąpić do Szefa KAS z wnioskiem o wydanie opinii zabezpieczającej. Przedsiębiorca powinien rozważyć złożenie wniosku o wydanie opinii, jeśli planuje dokonania czynności, której skutki podatkowe są wątpliwe.
Szef KAS wydaje opinię zabezpieczającą, jeżeli przedstawione we wniosku okoliczności wskazują, że do korzyści podatkowej wynikającej z czynności nie mają zastosowania przepisy dotyczące unikania opodatkowania.
Wydanie decyzji z zastosowaniem klauzuli, odnośnie korzyści uzyskanej po dniu 1 stycznia 2019 r., skutkuje ustaleniem dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości 10 lub 40% korzyści podatkowej. Suma ta w niektórych przypadkach może zostać podwojona a nawet potrojona.
Od decyzji wydanej w I instancji przez Szefa KAS służy stronie odwołanie, na zasadach ogólnych określonych w Ordynacji podatkowej.
Po 1 stycznia 2019 r. Szef KAS może, na wniosek zainteresowanego, wydać decyzję określającą warunki cofnięcia skutków unikania opodatkowania, którą podatnik może uwzględnić składając deklarację lub korektę deklaracji odpowiadającą treści tej decyzji w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia.
