W dniu 28 października 2023 r. wejdą w życie przepisy ustawy z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2023 poz. 2029) („Nowelizacja”). Zmiany częściowo implementują dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/959 reformującą system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych („EU ETS”).
Rozszerzenie katalogu instalacji objętych EU ETS
Nowelizacja rozszerza katalog instalacji objętych systemem EU ETS: obniża progi kwalifikujące poszczególne instalacje do EU ETS oraz włącza w zakres systemu nowe rodzaje działalności. Zmiany obejmą m.in.
- produkcję żelaza lub stali;
- produkcję pierwotnego aluminium lub tlenku glinu;
- produkcję wodoru (H2);
- produkcję sadzy.
Przegląd zezwoleń i nowe zezwolenia
Każdy prowadzący instalacje objętą EU ETS ma obowiązek przeprowadzenia przeglądu zezwoleń, planów monitorowania i planów poboru próbek dotyczących istniejących instalacji oraz wystąpienia o ich zmianę w terminie do 31 grudnia 2023 r. (jeśli będą wymagane).
Dla instalacji, które w wyniku zmian wprowadzanych Nowelizacją zostaną po raz pierwszy objęte EU ETS, wniosek o wydanie zezwolenia należy złożyć do 27 listopada 2023 roku.
Obowiązki spalarni odpadów komunalnych o mocy cieplnej ponad 20 MW
Zgodnie z Nowelizacją, obowiązkiem monitorowania, weryfikacji i raportowania w zakresie emisji gazów cieplarnianych objęte zostaną instalacje spalania odpadów komunalnych o całkowitej nominalnej mocy cieplnej przekraczającej 20 MW.
Podmioty prowadzące tego typu instalacje będą zobowiązane złożyć wniosek o zatwierdzenie planu monitorowania wielkości emisji oraz planu poboru próbek w terminie do 27 listopada 2023 r. Wniosek powinien zawierać m.in.:
- plan monitorowania wielkości emisji;
- określenie daty, od której ma zastosowanie plan monitorowania wielkości emisji oraz plan poboru próbek;
- kopię zezwolenia na przetwarzanie odpadów komunalnych przez termiczne przekształcanie odpadów;
- informacje o instalacji, w tym charakterystykę techniczną źródeł powstawania i miejsca emisji oraz informacje o tytule prawnym do instalacji.
Zmiany dla podmiotów wykorzystujących biomasę
Nowelizacja nakłada nowy obowiązek na podmioty prowadzące instalacje wykorzystujące, w 2023 r., biopaliwa, biopłyny i paliwa z biomasy. Prowadzący tego typu instalacje są zobowiązani do dokonania przeglądu planów monitorowania wielkości emisji w zakresie oceny spełniania przez wykorzystywane biopaliwa, biopłyny lub paliwa z biomasy kryteriów zrównoważonego rozwoju lub kryteriów ograniczania emisji gazów cieplarnianych oraz wprowadzenia do nich zmian w terminie do 1 stycznia 2024 r. (jeśli będą wymagane).
Nowe terminy realizacji obowiązków wynikających z uczestnictwa w EU ETS
Zgodnie z Nowelizacją, począwszy od 2024 r., wydłużeniu ulegnie termin wydawania bezpłatnych uprawnień (z 28 lutego na 30 czerwca każdego roku) oraz termin rozliczenia emisji przez operatorów
instalacji objętych EU ETS (z 30 kwietnia na 30 września każdego roku następującego po okresie rozliczeniowym).
Fakultatywne pozostanie w EU ETS
Nowelizacja wprowadza możliwość pozostania instalacji w systemie EU ETS w przypadkach, gdy proces produkcyjny w danej instalacji uległ zmianie w celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, a całkowita nominalna moc cieplna instalacji przestała przekraczać 20 MW.
Podmiot prowadzący instalację może złożyć oświadczenie o pozostaniu instalacji w systemie EU ETS do końca obowiązującego (5-letniego) okresu. Nowelizacja przewiduje możliwość ponownego (jednokrotnego) złożenia oświadczenia o pozostaniu danej instalacji w systemie EU ETS na kolejny 5-letni okres. Przepisy w tym zakresie wchodzą w życie 1 stycznia 2024 roku.
Reforma systemu EU ETS – zmiany w prawie UE
Poza powyższymi zmianami na szczeblu krajowym, regulacje unijne przewidują, że reforma systemu EU ETS obejmie w kolejnych etapach następujące zmiany:
- podwyższeniu do 62% (poprzednio 43%) ulegnie przewidziany na 2030 r. poziom redukcji emisji w sektorach objętych systemem ETS (w porównaniu z poziomami z 2005 r.);
- od 2024 r. przyspieszeniu ulegnie tempo wycofywania uprawnień zgodnie z corocznym współczynnikiem redukcji emisji (tzw. LRF), czyli liczby uprawnień, o którą będzie redukowany przydział bezpłatnych uprawnień;
- nastąpi redukcja uprawnień w ramach tzw. rebasingu (w latach 2024 r. i 2026 r., w których redukcji będzie podlegać odpowiednio 90 mln i 27 mln uprawnień EUA);
- zostaną wprowadzone dodatkowe reguły warunkowości przydziału bezpłatnych uprawnień, zgodnie z którymi 20% przydziału bezpłatnych uprawnień dla instalacji będzie zależne od wdrożenia wyników audytu energetycznego;
- bezpłatne uprawnienia w sektorach takich jak sektory cementu, aluminium, nawozów, produkcji energii elektrycznej, wodoru, żelaza i stali (sektory objęte tzw. granicznym podatkiem węglowym (CBAM) będą znoszone przez 9-letni okres, tj. w latach 2026–2034;
- ciepłownictwo sieciowe w Polsce otrzyma dodatkową pulę 30% bezpłatnych pozwoleń na emisję CO2 (w latach 2026-2030) w stosunku do obecnego stanu prawnego. Warunkiem otrzymania dodatkowych bezpłatnych EUA będzie zainwestowanie równowartości rynkowej tych uprawnień w technologie znacząco redukujące emisje przed 2030 r. W tym celu podmiot ubiegający się o dodatkowy przydział bezpłatnych uprawnień będzie zobligowany sporządzić tzw. plan dojścia do neutralności klimatycznej w terminie do maja 2024 r.;
- zostanie utworzony nowy oddzielny system handlu uprawnieniami do emisji tzw. ETS 2 lub BRT ETS, który obejmie budownictwo oraz transport drogowy.
Zgodnie z postanowieniami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/959 z dnia 10 maja 2023 r. termin na dokonanie implementacji powyższych przepisów został wyznaczony na dzień 31 grudnia 2023 r. (z uwagi na brak zaawansowanych prac legislacyjnych w zakresie wdrożenia powyższych regulacji, przewiduje się, że zmiany zostaną implementowane w Polsce z opóźnieniem).
