Uchwalona 31 marca 2020 r. tzw. tarcza antykryzysowa oraz ustawa z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 wprowadziły szereg przepisów odnoszących się do postępowań sądowych. Wprowadzone regulacje zmierzają do faktycznego ograniczenia działalności sądów. Poniżej przedstawiamy podsumowanie stanu prawnego po wejściu w życie obydwu ww. ustaw.
- Brak zawieszenia postępowań
Toczące się postępowania nie uległy zawieszeniu z mocy prawa, ponieważ sądy nie zaprzestały czynności.
- Wszczynanie nowych postępowań
Możliwe jest składanie do sądów nowych pozwów, wniosków i pism procesowych, a także wszczęcie i prowadzenie egzekucji.
- Odwołanie rozpraw
W czasie stanu epidemii i stanu zagrożenia epidemicznego ogłoszonego z powodu COVID-19 nie przeprowadza się rozpraw ani posiedzeń jawnych.
- Zawieszenie biegu terminów:
– Od dnia 31 marca 2020 r. do zakończenia stanu epidemii (lub ewentualnego stanu zagrożenia epidemicznego, jeśli taki zostanie ogłoszony po odwołaniu stanu epidemii) nie rozpoczyna się bieg terminów procesowych (ustawowych i sądowych) m.in. w postępowaniach sądowych, egzekucyjnych i administracyjnych.- Bieg terminów, które zaczęły biec przed 31 marca 2020 r., został zawieszony.- Po odwołaniu stanu epidemii zawieszone terminy będą biegły w dalszym ciągu (ich bieg nie będzie rozpoczynał się od początku). Jeśli np. 14-dniowy termin został zawieszony 2 dni przed jego upływem, termin ten upłynie 2 dni po odwołaniu stanu epidemii.- Jak się wydaje, zawieszenie biegu terminów nie dotyczy terminów, które upłynęły już w czasie trwania stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego, ale przed 31 marca 2020 r. Jeśli zatem np. termin na złożenie apelacji przypadał 25 marca 2020 r., to termin ten upłynął, a strona, która w tym czasie nie złożyła apelacji, może jedynie wnosić o przywrócenie tego terminu na zasadach ogólnych. W taki też sposób omawiane przepisy są interpretowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości w komunikacie opublikowanym 3 kwietnia 2020 r.– Pomimo zawieszenia biegu terminów, można dokonywać czynności procesowych (np. można złożyć apelację) – czynności te są skuteczne.
- Sprawy pilne:– W sprawach pilnych rozprawy nie mogą być odwoływane, zaś bieg terminów nie jest zawieszony.- Wśród spraw pilnych wskazano przede wszystkim sprawy karne (m.in. sprawy w przedmiocie wniosków dotyczących tymczasowego aresztowania, sprawy, w których zastosowano środki zabezpieczające albo zatrzymanie), sprawy o odebranie osoby pozostającej pod władzą rodzicielską lub pod opieką, sprawy dotyczące przesłuchania osób w trybie zabezpieczenia dowodu oraz osób, co do których zachodzi obawa, że nie będzie można przesłuchać ich na rozprawie w terminie późniejszym, sprawy dotyczące rozpoznania wniosku restrukturyzacyjnego, a także sprawy o nakazanie opuszczenia lokalu mieszkalnego na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.
- Postępowania zabezpieczające
Sprawami pilnymi nie są postępowania zabezpieczające, jednak wnioski o udzielenie lub zmianę zabezpieczenia powinny być rozpoznawane na posiedzeniach niejawnych (również w sprawach, w których na ogólnych zasadach udzielenie zabezpieczenia może nastąpić jedynie po przeprowadzeniu rozprawy).
- Eksmisje
W czasie stanu epidemii i stanu zagrożenia epidemicznego ogłoszonego z powodu COVID-19 nie wykonuje się eksmisji z lokali mieszkalnych (za wyjątkiem nakazu opuszczenia lokalu orzeczonego na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie).
- Usprawiedliwianie nieobecności na rozprawie
W okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 usprawiedliwienie niestawiennictwa przed sądem z powodu choroby nie wymaga przedstawienia zaświadczenia od lekarza sądowego.
- Doręczanie przesyłek:– Wprowadzone w ustawie z 16 kwietnia 2020 r. zmiany dotyczące doręczania przesyłek poleconych przez Pocztę Polską w formie elektronicznej (tzw. przesyłka hybrydowa) nie dotyczą przesyłek nadawanych przez sądy i trybunały, prokuraturę i inne organy ścigania oraz przez komorników.- Przesyłek nadawanych przez sądy i trybunały, prokuraturę i inne organy ścigania oraz przez komorników nie dotyczy wprowadzana regulacja, wedle której w okresie stanu epidemii i stanu zagrożenia epidemicznego oraz 14 dni po ich odwołaniu operator pocztowy nie zwraca do nadawcy nieodebranych przesyłek.- Nieodebrane przesyłki nadane przez sądy i trybunały, prokuraturę i inne organy ścigania oraz przez komorników będzie można – pomimo obowiązującego stanu epidemii – uznać za doręczone przez tzw. podwójne awizo na ogólnych zasadach.
- Prawo upadłościowe i restrukturyzacyjne:-Sprawy dotyczące rozpoznania wniosku restrukturyzacyjnego podlegają rozpoznaniu jako pilne.- Wprowadzono zasadę, że jeśli podstawa do ogłoszenia upadłości powstała w trakcie trwania stanu epidemii albo zagrożenia epidemicznego ogłoszonego z powodu COVID-19, domniemywa się, że stan niewypłacalności powstał z powodu COVID-19. W takim wypadku określony w ustawie 30-dniowy termin na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie rozpoczyna biegu, a bieg już rozpoczęty ulega przerwaniu. Termin ten będzie biegł od początku po odwołaniu stanu epidemii albo stanu zagrożenia epidemicznego.
