Niemal rok temu (1 czerwca 2023 r.) weszło w życie porozumienie o Jednolitym Sądzie Patentowym (Dz.Urz. UE z 2013 r. C 175, s. 1), a wraz z nim rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1257/2012 z 17 grudnia 2012 r. wprowadzające wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej (Dz.Urz. UE z 2012 r. L 361, s. 1; dalej: rozporządzenie 1257/2012) oraz rozporządzenie Rady (UE) nr 1260/2012 z 17 grudnia 2012 r. wprowadzające wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej w odniesieniu do mających zastosowanie ustaleń dotyczących tłumaczeń (Dz.Urz. UE z 2012 r. L 361, s. 89). Tego samego dnia rozpoczął również swoją działalność Jednolity Sąd Patentowy (JSP). Mimo że Polska, podobnie jak Chorwacja i Hiszpania, wstrzymała się na razie z przystąpieniem do tego systemu, to jednak nie wyklucza to wpływu tego systemu na polskich przedsiębiorców chroniących innowacje techniczne na rynkach europejskich. Zarówno praktyka Europejskiego Urzędu Patentowego, jak i orzecznictwo JSP z pewnością będą miały wpływ na kształt polskiego prawa patentowego oraz wyroki polskich sądów. JSP będzie stosować prawo unijne i współpracować z Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), aby uzyskać jednolitą wykładnię prawa Unii. A w związku z tym, że Polska jest krajem członkowskim UE, jest zobowiązana do przestrzegania orzeczeń TSUE.
Co dla przedsiębiorców oznacza to, że Polska, choć przystąpiła do unijnej procedury wzmocnionej współpracy dążącej do utworzenia systemu patentu jednolitego, to jednak nie podpisała porozumienia o Jednolitym Sądzie Patentowym (dalej: porozumienie o JSP) w tej sprawie, przez co nie będzie stanowić części jednolitego systemu patentowego? Przede wszystkim zgłoszenie europejskiego patentu wciąż nie ma skutku na terenie Polski. A więc, jeśli przedsiębiorcy będą chcieli korzystać z ochrony patentowej w naszym kraju, będą musieli się o nią ubiegać bezpośrednio w Urzędzie Patentowym RP lub z wykorzystaniem dotychczasowej ścieżki europejskiego patentu walidowanego w Polsce.
Jednak mimo braku biało-czerwonego podpisu pod porozumieniem polscy przedsiębiorcy mogą zgłaszać patenty za pośrednictwem nowego systemu w celu uzyskania patentu europejskiego o jednolitym skutku na terytorium 17 umawiających się państw stanowiących część tego systemu. Co więcej, nasi przedsiębiorcy będą mogli dochodzić swoich praw przed JSP w związku z posiadanym jednolitym prawem ochronnym.
PATENT KRAJOWY, EUROPEJSKI CZY EUROPEJSKI O JEDNOLITYM SKUTKU
Obecnie, zgodnie z polskimi regulacjami, zgłaszający może się ubiegać o ochronę na ten sam wynalazek w ramach zgłoszenia krajowego, składanego do właściwego krajowego urzędu patentowego, np. przy ubieganiu się o ochronę w Polsce – do Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polski (UPRP) albo w ramach zgłoszenia europejskiego – do Europejskiego Urzędu Patentowego (EPO).
Najczęstszą praktyką zgłaszających jest pierwsze zgłoszenie krajowe w swoim kraju (czyli w tym, w którym zgłaszający ma siedzibę), a następnie dokonanie zgłoszenia w EPO w ciągu 12 miesięcy na zasadzie pierwszeństwa.
EPO oraz odpowiedni urząd krajowy pracują równolegle i niezależnie od siebie. Oba zgłoszenia mogą uzyskać ochronę patentową albo dostać odmowę. Co ciekawe, może wystąpić także taka sytuacja, że jeden urząd udzieli ochrony, a drugi nie.
Dwie procedury
O ochronę przed EOP można się ubiegać według dwóch procedur.
► Procedura 1. Dokonywanie tzw. walidacji (złożenie odpowiednich tłumaczeń i uiszczenie opłat w celu uprawomocnienia patentu europejskiego) w wybranych krajach po otrzymaniu informacji o udzieleniu patentu europejskiego
To dotychczasowa ścieżka, na której w celu otrzymania ochrony patentowej na danym terytorium należało dokonać walidacji w odpowiednich lokalnych urzędach patentowych. Tak uzyskana ochrona obowiązuje w państwach wybranych przez uprawnionego spośród 39 krajów należących do Europejskiej Organizacji Patentowej. Są to: Albania, Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czarnogóra, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Liechtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Macedonia Północna, Malta, Monako, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, San Marino, Serbia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy.
Ponadto istnieje grupa krajów (tj. Bośnia i Hercegowina, Kambodża, Maroko, Mołdawia, Tunezja), które na mocy osobnych porozumień mogą uznać na swoim terenie patenty europejskie. Spełniając odpowiednie warunki, uprawniony z patentu europejskiego może sprawić, że jego patent będzie ważny również w wybranych przez niego krajach z tej grupy. Walidacja w wybranych przez uprawnionego krajach wciąż pozostaje opcją dostępną dla uprawnionych.
► Procedura 2. Patent europejski o jednolitym skutku
Od 1 czerwca 2023 r. drugą możliwą ścieżką ubiegania się o ochronę w 17 krajach (tj. w Austrii, Belgii, Bułgarii, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Holandii, na Litwie, w Luksemburgu, Łotwie, na Malcie, w Niemczech, Portugalii, Słowenii, Szwecji oraz we Włoszech), które się na to zgodziły, jest patent europejski o jednolitym skutku, gdzie ochrona obejmuje jednocześnie wszystkie te kraje. Taka ochrona, zwana jednolitą, jest możliwą do zastosowania alternatywą zamiast wspomnianej w kontekście procedury 1 walidacji w ww. 17 krajach. A przypomnijmy jeszcze raz – walidacja to zespół czynności prowadzących do uprawomocnienia patentu europejskiego w wybranym państwie członkowskim.
SPORY
Do rozstrzygania sporów na terenie ww. 17 państw umocowany jest Jednolity Sąd Patentowy – ze skutkiem dla wszystkich tych państw. W jego gestii leży rozpatrywanie sporów dotyczących patentów jednolitych i patentów europejskich walidowanych, pozostających w mocy na terenie krajów, które ratyfikowały porozumienie o JSP, o ile uprawniony nie zadziałał aktywnie na rzecz wyłączenia swojego patentu spod jurysdykcji JSP, składając tzw. opt-out. Kwestie naruszenia i ważności walidowanych patentów europejskich, dla których złożono opt-out, będą rozstrzygane przez organy krajowe. W każdym przypadku przez pierwsze dziewięć miesięcy od daty publikacji patentu europejskiego możliwy będzie sprzeciw, wnoszony do EPO i rozstrzygany przed tym sądem.
Unieważnienie patentu europejskiego o jednolitym skutku przed JSP będzie oznaczało unieważnienie go we wszystkich wspomnianych 17 krajach. W przypadku pozostałych patentów europejskich, które nie są patentami europejskimi o jednolitym skutku, unieważnienia patentu są przeprowadzane osobno w każdym kraju przed organem krajowym państwa, w którym dokonano walidacji.
PODWÓJNA OCHRONA?
Polskie przepisy nie regulują podwójnej ochrony wynikającej z posiadania jednocześnie patentu europejskiego walidowanego w Polsce oraz polskiego krajowego patentu. Taka sytuacja może zaistnieć w przypadku uzyskania ochrony krajowej i zarazem w EPO oraz dokonaniu walidacji w Polsce. Tego typu scenariusz jest możliwy przy dotychczasowym patencie europejskim oraz przy patencie europejskim o jednolitym skutku (PEJS). Zgłaszający może się zdecydować na ochronę poprzez patent jednolity i zarazem dokonać walidacji w innych interesujących go krajach.
W większości krajów Europejskiej Organizacji Patentowej jednak taka sytuacja jest niedozwolona. Wcześniejsza pozytywna decyzja udzielająca ochrony patentowej wyklucza udzielenie drugiej. Tak jest np. w Niemczech, gdzie walidacja europejskiego patentu wyklucza ochronę pochodzącą z patentu krajowego. Inaczej jest we Włoszech, gdzie obecnie dopuszczalne jest istnienie podwójnej ochrony, tj. ochrony z patentu europejskiego (o skutku jednolitym lub krajowym) i z włoskiego patentu krajowego. Ma to zapewnić ochronę kluczowych wynalazków na poziomie krajowym i poziomie europejskim.
Pośród 17 krajów członkowskich, w których nie jest dozwolone istnienie podwójnej ochrony patentowej, unieważnienie PEJS czy inne działanie będzie odbywało się przed jednym organem – JSP. W krajach, w których kwestia podwójnej ochrony nie jest uregulowana lub taka ochrona jest dozwolona, sprawy sądowe dotyczące PEJS będą rozstrzygane przed JSP, a dotyczące patentu krajowego – przed organem krajowym.
WZMOCNIONA WSPÓŁPRACA
Według rozporządzenia 1257/2012 wprowadzającego wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej nie powinno ono zastępować przepisów uczestniczących państw członkowskich dotyczących patentów i powinno dawać swobodę zgłaszającemu w wyborze rodzaju ochrony.
Zgłaszający powinien mieć swobodę w wyborze starania się o patent krajowy, PEJS, patent europejski obowiązujący w jednym lub większej liczbie umawiających się państw konwencji o patencie europejskim albo o PEJS uznawany dodatkowo w jednym lub większej liczbie umawiających się państw konwencji o patencie europejskim niebędących państwami członkowskimi uczestniczącymi we wzmocnionej współpracy na mocy rozporządzenia 1257/2012. Z powyższego wynika, że sytuacja podwójnego patentowania w przypadku patentu krajowego i PEJS zależy od prawa krajowego każdego z państw. Przykład Włoch pokazuje, że zmiany prawne regulujące kwestie podwójnej ochrony mogą nastąpić także i w innych spośród 17 krajów członkowskich systemu patentu jednolitego.
Warto pamiętać, że nie jest możliwe równoczesne walidowanie tego samego patentu europejskiego w jakimkolwiek kraju członkowskim systemu patentu jednolitego i ubieganie się o jednolity skutek tego patentu europejskiego. Zgłaszający nie może dokonać walidacji np. w Niemczech i jednocześnie złożyć wniosku o PEJS, gdyż Niemcy są pośród 17 krajów systemu patentu jednolitego.
W tych krajach, w których kwestia podwójnego patentowania nie jest uregulowana, uprawniony do patentów może się spotkać z unieważnieniem przed kilkoma organami. Uprawniony, który uzyska PEJS i jednocześnie będzie miał inne – krajowe – prawo wyłączne, dotyczące tego samego wynalazku, będzie stroną postępowania zarówno przed JSP, jak i sądem krajowym. Oba te postępowania będą toczyć się oddzielnie.
STRUKTURA JSP – WIELE ODDZIAŁÓW, WIELE KRAJÓW
Strukturalnie JSP obejmuje Sąd Pierwszej Instancji (SPI), Sąd Apelacyjny oraz Sekretariat. Sąd Apelacyjny oraz Sekretariat zostały zlokalizowane w Luksemburgu. Z kolei SPI ma zdecentralizowany charakter i składa się z oddziału centralnego oraz z oddziałów lokalnych i regionalnych.
► Oddział centralny SPI
Ma on siedzibę w Paryżu oraz filie w Mediolanie i Monachium. Zarówno oddział centralny, jak i filie są właściwe dla spraw dotyczących rozwiązań z danej klasy według Międzynarodowej Klasyfikacji Patentowej. [tabela i] W praktyce oznacza to, że przedmiot patentu będzie wpływał na to, który oddział centralny lub filia sądu będą właściwe do rozstrzygnięcia sprawy. Dzięki temu oddział prowadzący sprawę będzie miał kompetencje nie tylko prawne, lecz także techniczne w odpowiedniej dziedzinie techniki, do której należy sporne rozwiązanie (np. budowy maszyn, chemii, transportu).
► Oddziały lokalne
Zostały one ustanowione w następujących miastach: Wiedeń (Austria), Bruksela (Belgia), Kopenhaga (Dania), Helsinki (Finlandia), Paryż (Francja), Dusseldorf (Niemcy), Hamburg (Niemcy), Mannheim (Niemcy), Monachium (Niemcy), Mediolan (Włochy), Haga (Niderlandy), Lizbona (Portugalia), Lubiana (Słowenia).
Obecnie ustanowiono jeden oddział regionalny – Nordycko-Bałtycki, który obejmuje następujące miasta: Sztokholm (siedziba; Szwecja), Ryga (Łotwa), Tallin (Estonia), Wilno (Litwa).
W praktyce oznacza to, że w większości krajów członkowskich systemu patentu jednolitego jest oddział sądu, w krajach pozostających poza systemem patentu jednolitego – jak np. Polska, Hiszpania lub Chorwacja – takich oddziałów zaś nie ma.
WAŻNE! JSP na obecnym etapie obejmuje swoją właściwością terytoria 17 krajów UE, co stanowi mniej niż połowę obszarów wchodzących w zakres terytorialny patentu europejskiego. W przyszłości jednak liczba krajów, dla których JSP jest właściwy, może ulec zmianie.
OKRES PRZEJŚCIOWY, OPT-OUT (ODSTĄPIENIE OD KOMPETENCJI JSP) ORAZ OPT-IN
Docelowo JSP będzie jedynym sądem właściwym zarówno dla patentów europejskich PE, jak i PEJS. Natomiast przez pierwsze siedem lat działania JSP będzie obowiązywał okres przejściowy (może on ulec wydłużeniu o maksymalnie siedem lat). W tym okresie do sądów krajowych lub innych właściwych organów krajowych nadal będzie można wnieść powództwa o naruszenie lub unieważnienie patentu europejskiego lub powództwa o naruszenie lub stwierdzenie nieważności dodatkowego świadectwa ochronnego wydanego dla produktu chronionego patentem europejskim.
Ponadto w okresie przejściowym uprawnieni z patentu europejskiego (oraz dodatkowych świadectw ochronnych), a także zgłaszający patent europejski mają możliwość odstąpienia od wyłącznej kompetencji sądu. Możliwość ta nie dotyczy PEJS. W praktyce oznacza to, że w przypadku braku odstąpienia (brak opt-out) JSP albo sąd krajowy/organ krajowy będzie miał wyłączną kompetencję w przypadku wniesienia pierwszej sprawy do takiego sądu/organu.
Z kolei w przypadku odstąpienia (opt-out) jedynie sądy krajowe/organy krajowe będą właściwe dla oceny danego patentu. Wycofanie takiego odstąpienia będzie możliwe w każdej chwili (opt-in).
W świetle porozumienia o JSP nie jest jednak do końca pewne, czy takie odstąpienie będzie miało skutek na cały czas trwania patentu, a nie jedynie na czas trwania okresu przejściowego. Choć zdaje się dominować pogląd, że skutek będzie obejmował cały czas trwania.
[…]
Pełna treść artykułu jest dostępna w wersji PDF
źródło: Dziennik Gazeta Prawna
autorzy:
Marek Oleksyn, radca prawny, Partner w kancelarii Sołtysiński Kawecki & Szlęzak
Wojciech Wizner, aplikant rzecznikowski, prawnik w kancelarii Sołtysiński Kawecki & Szlęzak
Magdalena Przytocka, aplikantka rzecznikowska, specjalistka ds. patentowych w AO MB Polska
Jakub Sielewiesiuk, polski i europejski rzecznik patentowy, pełnomocnik przed Jednolitym Sądem Patentowym, partner w AOMB Polska
Oskar Gińko, polski i europejski rzecznik patentowy w AOMB Polska, pełnomocnik przed Jednolitym Sądem Patentowym
