Przedsiębiorcy działający na terytorium Unii Europejskiej muszą dostosować się do zmian wynikających z brexitu – w tym ograniczeń i nowych obowiązków.
W dniu 1 lutego 2020 r. Wielka Brytania opuściła Unię Europejską i rozpoczął się okres przejściowy we wzajemnych relacjach, który trwał do końca ubiegłego roku. Wraz z jego upływem, czyli z dniem 1 stycznia 2021 r. w brytyjskim prawie własności intelektualnej zostały wprowadzone uzgodnione na mocy umowy z Unią Europejską zmiany, które mają zapewnić płynne odejście od unijnych systemów własności intelektualnej.
Znaki towarowe UE oraz wzory wspólnotowe
Ciągłość zarejestrowanych praw ochronnych na znaki towarowe UE i wzory wspólnotowe zostanie zachowana w Zjednoczonym Królestwie. Będzie tak dlatego, że dla znaków towarowych Unii Europejskiej oraz wzorów wspólnotowych zostały utworzone tożsame brytyjskie znaki i wzory. Wraz z końcem okresu przejściowego Urząd Brytyjski ds. Własności Intelektualnej niejako skopiował wszystkie chronione znaki UE i wzory wspólnotowe do rejestru krajowego, a każde z tych praw: jest zarejestrowane w brytyjskim rejestrze; ma taki sam status prawny, jak gdyby właściciel złożył wniosek i zarejestrował je zgodnie z prawem brytyjskim; zachowuje pierwotną datę zgłoszenia; zachowuje pierwotne daty pierwszeństwa lub starszeństwa w Wielkiej Brytanii; obejmuje te same towary i usługi; jest w pełni niezależnym brytyjskim prawem własności przemysłowej, które można zakwestionować, zbyć, licencjonować lub odnowić niezależnie od oryginalnego prawa.
Właściciele znaków towarowych UE lub wzorów wspólnotowych nie muszą składać wniosku o to prawo lub uiszczać opłaty za zgłoszenie znaku/wzoru w Wielkiej Brytanii. Co prawda, nie otrzymają brytyjskiego świadectwa rejestracji, ale będą mieli dostęp do szczegółowych informacji o swoim znaku lub wzorze na stronie GOV.UK, a wyciąg z tej strony będzie im służył jako dowód posiadania tego prawa.
UWAGA!
Od 1 stycznia 2021 r. zmieniały się zasady ponoszenia opłat za kolejne okresy ochrony znaków i wzorów – należy, obok opłaty do Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO), uiszczać dodatkową opłatę do Urzędu Brytyjskiego, jeżeli właściciel będzie chciał przedłużyć ochronę również na terytorium Wielkiej Brytanii.
Reakcji właścicieli znaków lub wzorów będą wymagały prawa, które w ubiegłym roku jeszcze nie zostały zarejestrowane w EUIPO (w dniu 1 stycznia 2021 r. były w fazie zgłoszeniowej). Takie prawa nie zostaną automatycznie powielone w brytyjskim rejestrze. Zgłaszający powinien do 30 września 2021 r. złożyć w Urzędzie Brytyjskim wniosek o udzielenie mu prawa na taki znak lub wzór. Warto skorzystać z tej możliwości, gdyż tak otrzymana rejestracja brytyjska będzie miała identyczną datę zgłoszenia i pierwszeństwa, jak prawo zarejestrowane w EUIPO.
UWAGA!
W przypadku nowych znaków i wzorów, od 1 stycznia 2021 r. przedsiębiorca musi oddzielnie ubiegać się o prawo unijne oraz brytyjskie prawo krajowe, w ramach osobnych postępowań.
Kolejna ważna informacja dla właścicieli znaków towarowych UE dotyczy tych, którzy będą chcieli wykazywać renomę swojego znaku na terytorium Wielkiej Brytanii lub zostaną zmuszeni do przedstawienia dowodów rzeczywistego używania swojego znaku. Ocena używania znaków oraz ustalanie ich renomy będzie dokonywane w odniesieniu do 31 grudnia 2020 r. jako daty granicznej. Od początku 2021 r. ciągłość renomy czy też rzeczywistego używania opiera się na używaniu znaku w Zjednoczonym Królestwie. Jednakże każde użycie „sklonowanego” znaku towarowego w UE przed 1 stycznia 2021 r. będzie zaliczane jako jego używanie na terytorium Zjednoczonego Królestwa
Z kolei, znaki towarowe będące w fazie zgłoszeniowej przed zakończeniem okresu przejściowego zaczną podlegać obowiązkowi używania na terytorium Wielkiej Brytanii po upływie 5 lat od daty wyjścia Zjednoczonego Królestwa z UE.
Międzynarodowe rejestracje znaków towarowych i wzorów przemysłowych
System międzynarodowej rejestracji znaków towarowych lub wzorów przemysłowych ma na celu ułatwienie i przyśpieszenie procedury ubiegania się o rejestrację w wielu państwach jednocześnie. Zgłaszający, poprzez jedną rejestrację prawa bazowego w kraju pochodzenia, uzyskuje możliwość otrzymania ochrony w państwach, które wskaże w zgłoszeniu międzynarodowym. W zgłoszeniu tym można wskazać obszar całej Unii Europejskiej, dlatego kwestia rejestracji międzynarodowych musiała zostać osobno uregulowana po wyjściu Zjednoczonego Królestwa z Unii.
Po 1 stycznia 2021 r. znaki towarowe lub wzory przemysłowe chronione na podstawie międzynarodowych rejestracji obejmujących terytorium UE będą nadal chronione w Wielkiej Brytanii zgodnie z warunkami umowy o wystąpieniu. Od 1 stycznia 2021 r. Brytyjski Urząd ds. Własności Intelektualnej utworzył zarejestrowany znak lub wzór w Wielkiej Brytanii dla każdego prawa międzynarodowego chronionego na koniec okresu przejściowego.
W przypadku, gdy złożono wniosek o rejestrację międzynarodową ze wskazaniem UE, ale taki znak/wzór nie jest jeszcze chroniony lub gdy jego publikacja została odroczona, właściciel będzie miał dziewięć miesięcy (do 30 września 2021 r.) na złożenie wniosku o udzielenie mu takiego prawa na terytorium Wielkiej Brytanii.
Patenty – dwie opcje
Jako że udzielanie patentów europejskich uregulowane jest postanowieniami Konwencji o patencie europejskim, opuszczenie UE przez Wielką Brytanię nie ma wpływu na obecny europejski system patentowy. Patenty europejskie należące do podmiotów pochodzących z Wielkiej Brytanii również pozostają niezmienione. Podmioty spoza Zjednoczonego Królestwa będą mogły w ramach obecnej procedury ubiegać się o walidację swoich patentów na terytorium Wielkiej Brytanii.
UWAGA!
Brexit dotknął regulacje dotyczące tzw. jednolitego patentu europejskiego, czyli patentu przyznawanego przez Europejski Urząd Patentowy i obejmującego terytoria wszystkich państw członkowskich. Wielka Brytania zapowiedziała już, że nie będzie brała udziału w tym systemie. Oznacza to, że obecnie uzyskanie jednolitego patentu europejskiego nie wywołuje skutków na terytorium Zjednoczonego Królestwa. Jeżeli właściciel będzie chciał otrzymać ochronę na terytorium Wielkiej Brytanii, zmuszony będzie do walidowania tam patentu europejskiego lub uzyskania rejestracji krajowej.
Handel równoległy między Zjednoczonym Królestwem a państwami EOG
Prawa własności intelektualnej, które chronią towary wprowadzone do obrotu w Zjednoczonym Królestwie przez posiadacza praw lub za jego zgodą po upływie okresu przejściowego nie mogą być dłużej uznawane za wyczerpane w EOG. W konsekwencji od początku 2021 roku prawa do towarów wprowadzonych do obrotu w Wielkiej Brytanii nie będą uznawane za wyczerpane na terytorium państw EOG. Oznacza to, że przedsiębiorcy eksportujący towary ze Zjednoczonego Królestwa do EOG będą potrzebować zgody posiadacza praw.
Natomiast prawa własności intelektualnej do towarów wprowadzonych do obrotu w EOG, przez posiadacza praw lub za jego zgodą, po okresie przejściowym będą nadal uznawane w Zjednoczonym Królestwie za wyczerpane. Czyli zasady importu równoległego do Zjednoczonego Królestwa z EOG pozostaną (przynajmniej na razie) niezmienione. Obecnie rząd Wielkiej Brytanii ma swobodę decyzyjną w zakresie sposobu zarządzania przyszłym handlem równoległym do Zjednoczonego Królestwa. Na początku 2021 r. mają zostać przeprowadzone konsultacje w tej sprawie.
Prawa autorskie
Większość brytyjskich utworów chronionych prawem autorskim (takich jak książki, filmy i muzyka) będzie nadal chroniona w UE i w Wielkiej Brytanii. Wynika to z faktu, że Wielka Brytania nadal uczestniczy w międzynarodowych traktatach dotyczących praw autorskich. Z tego samego powodu utwory objęte prawami autorskimi w UE będą nadal chronione w Wielkiej Brytanii. Dotyczy to utworów wyprodukowanych zarówno przed 1 stycznia 2021 r., jak i po tej dacie.
Obecne transgraniczne ustalenia dotyczące praw autorskich pomiędzy państwami członkowskimi UE przestały obowiązywać Wielką Brytanię na koniec okresu przejściowego. Obejmują one transgraniczne przenoszenie usług w zakresie treści online, zatwierdzanie praw autorskich dla przekazów satelitarnych, wzajemną ochronę praw do baz danych oraz wyjątek dotyczący utworów osieroconych.
Reprezentacja przed EUIPO
Od 1 stycznia 2021 r. prawnicy z Wielkiej Brytanii nie będą mogli reprezentować klientów w sprawach prowadzonych przed EUIPO (np. w sporze o unieważnienie prawa ochronnego na unijny znak towarowy). Właściciele brytyjskich praw własności przemysłowej będą musieli wyznaczyć nowego pełnomocnika posiadającego odpowiednie kwalifikacje, siedzibę w państwie członkowskim EOG oraz uprawnienia do występowania w sprawach z zakresu praw własności przemysłowej. Umowa o wystąpieniu zapewnia jednak, że brytyjscy prawnicy będą mogli nadal reprezentować swoich klientów przed EUIPO w sprawach, które były jeszcze w toku na dzień 31 grudnia 2020 r.
Ochrona praw własności intelektualnej na granicy Zjednoczonego Królestwa
Dzięki Unii celnej oraz przepisom UE dokonano znacznej harmonizacji działań celnych – organy celne mają prawo zatrzymać towary na granicy albo na wniosek posiadacza praw, który uważa, że towary te naruszają jego prawa własności intelektualnej albo też mogą działać z urzędu. Zorganizowane i sprawnie działające mechanizmy od lat chronią własność intelektualną obywateli UE.
Wskutek brexitu sposób, w jaki przedsiębiorstwa chronią swoje prawa własności intelektualnej na granicy Zjednoczonego Królestwa zmienił się. Od 31 grudnia 2020 r. ochrona celna praw własności intelektualnej przyznana na terytorium UE nie jest uznawana w Wielkiej Brytanii i vice versa. Oznacza to, że przedsiębiorstwa, które chcą chronić swoje prawa własności intelektualnej w UE i w Wielkiej Brytanii, będą musiały przygotować dwa osobne wnioski o podjęcie działań – jeden w UE i jeden w Wielkiej Brytanii. Zatem, jeżeli przedsiębiorca złożył wniosek o ochronę własności intelektualnej w innym państwie UE przed końcem okresu przejściowego, powinien złożyć nowy wniosek w Zjednoczonym Królestwie, aby nadal chronić swoje prawa własności intelektualnej na granicy brytyjskiej.
Dalsza ochrona praw własności intelektualnej polskich przedsiębiorców w Wielkiej Brytanii jest zagadnieniem niezwykle istotnym. Świadczy o tym bardzo wysoki i stale rosnący eksport towarów z Polski do Wielkiej Brytanii – w okresie od 1995 do 2019 roku odnotowano wzrost z 3,5 mld PLN do ponad 60 mld PLN, co uczyniło z tego kraju trzeci najważniejszy rynek eksportowy Polski. Bezpieczny handel tymi towarami po Brexicie powinien być obecnie priorytetem i wymaga podjęcia niezbędnych działań przez prawników.
Rzeczpospolita, autorzy: dr Ewa Skrzydło-Tefelska, Zuzanna Nowak
