Podatnik kontra organ podatkowy – czyli czym jest i jak przebiega procedura postępowania podatkowego? O wszystkim, o czym podatnik powinien wiedzieć w trakcie trwającego postępowania podatkowego, opowie w dzisiejszym odcinku vloga Pogotowie Podatkowe Karolina Gotfryd z Zespołu Podatkowego SK&S.
Postępowanie podatkowe
[Co to jest] Postępowanie podatkowe ma na celu ustalenie wysokości zobowiązania podatkowego. Procedura jest najczęściej rozpoczynana w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie wysokości podatku lub nieprawidłowości w rozliczeniach danego podatnika po przeprowadzonej kontroli podatkowej.
[Termin] Jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w całości uwzględniającej ustalenia kontrolujących lub złożył korektę, ale uwzględnił tylko część ustaleń to organ podatkowy ma 6 miesięcy na wszczęcie postępowania podatkowego w sprawie, która była przedmiotem kontroli podatkowej.
[Data wszczęcia] Podstawowym dokumentem wszczynającym postępowanie podatkowe jest postanowienie, a za datę wszczęcia takiego postępowania uznaje się datę doręczenia tego postanowienia podatnikowi.
[Strony] Postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne, prowadzone przez organ podatkowy, którym co do zasady jest:
- organ I instancji – naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celno-skarbowego, wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa;
- organ II instancji – dyrektor izby administracji skarbowej, naczelnik urzędu celno-skarbowego, samorządowe kolegium odwoławcze.
Zazwyczaj drugą stroną postępowania jest podatnik, ew. płatnik (np. pracodawca odprowadzający zaliczki PIT za pracowników), inkasent (funkcję inkasenta może pełnić np. sołtys w zakresie poboru opłaty miejscowej). Strona nie musi osobiście angażować się w tok postepowania podatkowego, chyba że charakter postępowania wymaga jego osobistego uczestnictwa (np. organ będzie chciał przesłuchać stronę). Zatem strona może wyznaczyć pełnomocnika (jeżeli nie był ustanowiony w toku kontroli) do działania w jej imieniu.
[Etapy postępowania] Postępowanie podatkowe można podzielić na 4 główne etapy:
- Postępowanie wyjaśniające i dowodowe
- Ustalenie obowiązku podatkowego,
- Wydanie decyzji dotyczącej zobowiązania podatkowego
- Postępowanie odwoławcze (jeżeli terminowo zostanie złożone odwołanie)
- Postępowanie wyjaśniające i dowodowe
[Postępowanie dowodowe] Ustalenie stanu faktycznego najczęściej wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego. Podstawowym elementem postępowania podatkowego jest dowód – jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.
Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być w szczególności: księgi podatkowe, zeznania świadków, opinie biegłych, deklaracje złożone przez stronę, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin, materiały zgromadzone w toku innych postępowaniach.
W postępowaniu podatkowym możemy wnosić o przesłuchanie świadków i o przeprowadzenie innych dowodów. Niestety, organ ma prawo odmówić przeprowadzenia dowodu, jeżeli uzna, że dowód ten niczego nowego nie wnosi do sprawy lub okoliczność została już wystarczająco udowodniona innym dowodem. W takiej sytuacji organ wydaje postanowienie, które podatnik może zaskarżyć dopiero w postępowaniu odwoławczym.
Organ ma prawo także do wezwania podatnika do złożenia wyjaśnień osobiście lub na piśmie lub do złożenia dowodów w określonym terminie.
Jeżeli organ postanowi dokonać przesłuchania (np. pracownika, kontrahenta) musi powiadomić nas o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań przynajmniej na 7 dni przed terminem przesłuchania. Niestety, w zawiadomieniu o przeprowadzeniu dowodu z przesłuchania nie otrzymamy informacji kogo organ planuje przesłuchać.
Podatnik ma prawo aktywnie uczestniczyć w postępowaniu podatkowym – tj. brać udział w przeprowadzaniu dowodów (zadawać pytania), składać wyjaśnienia, wnosić dodatkowe dowody, przegląd akta, składać wnioski o przesłuchanie świadków.
Podsumowując postępowanie dowodowe:
Organ ocenia sprawę na podstawie całego zebranego materiału dowodowego. Niedopuszczalne jest wybiórcze uwzględnianie dowodów. Zanim jednak dokona takiej oceny wydając rozstrzygnięcie – czyli decyzję, obowiązany jest do zapoznania nas z zebranym w sprawie materiałem dowodowym oraz umożliwia nam wypowiedzenie się w sprawie.
[7-dniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie zebranych dowodów] W tym celu organ zawiadomi podatnika pisemnie o możliwości zapoznania się z aktami sprawy. Na zapoznanie się z aktami i wypowiedzeniem się co do zebranego w sprawie materiału dowodowego mamy 7 dni, od daty doręczenia nam pisma. Warto z tego prawa korzystać, choćby w celu przejrzenia kat.
Wydanie postanowienia o wyznaczeniu 7 dniowego terminu na wypowiedzenie się w sprawie zebranych dowodów jest też wskazówką na podatników, że organ dysponuje już wystarczającym materiałem dowodowym, by wydać rozstrzygnięcie. Zatem po upływie 7 dni od dnia doręczenia nam pisma organ ma prawo wydać decyzję.
[Postanowienia] W trakcie prowadzonego postępowania podatkowego, organ może wydawać postanowienia. Nie mają one charakteru rozstrzygającego istoty sprawy – czyli nie rozstrzygają o wysokości podatku, ale dotyczą bardziej kwestii porządkowych czy kwestii wynikających w toku postępowania (np. postanowienia dotyczące przeprowadzenia dowodu, włączenia do akt określonych dowodów). Co do zasady, od takich postanowień podatnikowi nie przysługuje zażalenie, można je dopiero zakwestionować w postępowaniu odwoławczym.
- Wydanie Decyzji
Jeżeli nasze wyjaśnienia i dowody nie przekonały organów podatkowych, że nasze zobowiązane podatkowe zostało ustalone przez nas w sposób prawidłowy, wówczas zostanie wydana decyzja.
Podstawowe elementy decyzji to:
- oznaczenie organu podatkowego;
- data jej wydania;
- oznaczenie strony;
- powołanie podstawy prawnej;
- rozstrzygnięcie;
- uzasadnienie faktyczne i prawne;
- pouczenie o trybie odwoławczym;
- podpis osoby upoważnionej, z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego.
Wszystkie elementy decyzji są istotne, choć z pewnością dla podatników najistotniejsza jest część dotycząca uzasadnienia decyzji – która musi być spójna z powołaną podstawą prawną i rozstrzygnięciem decyzji.
- Uzasadnienie prawne – musi zawierać wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji z przytoczeniem przepisów prawa.
- Uzasadnienie faktyczne – powinno zawierać w szczególności wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, którym dał wiarę, oraz przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności.
- Jeśli podatnik wyznaczył pełnomocnika, decyzja zostanie doręczona właśnie jemu.
- Co do zasady, organ wydając decyzję jest nią związany od chwili jej doręczenia.
