W dniu 23 stycznia 2020 r. Sąd Najwyższy w składzie Izb Cywilnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych podjął uchwałę dotyczącą statusu sędziów powołanych z udziałem Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r.
Uchwały SN wydane w tym trybie w zasadzie wiążą Sąd Najwyższy i wpływają na orzecznictwo sądów powszechnych.
Nie jest jeszcze znane uzasadnienie Uchwały.
Pierwsza analiza treści Uchwały prowadzi do następujących wniosków:
Uchwała dotyczy wykładni przepisów dotyczących nieważności postępowania
Sąd Najwyższy w Uchwale dokonuje wykładni przepisów art. 379 pkt 4 kpc i art. 439 § 1 pkt 2 kpk
i zawartych w nich przesłanek nieważności postępowania, w postaci sprzeczności z przepisami prawa składu sądu orzekającego w danej sprawie/nienależytej obsady sądu.
Stwierdzenie, że w danej sprawie orzekał skład sądu niezgodny z przepisami prawa/sąd był nienależycie obsadzony, nie oznacza automatycznie nieistnienia lub nieważności orzeczenia wydanego w tejże sprawie; stwierdzenie to prowadzi do uchylenia danego orzeczenia w ramach zwyczajnych
(np. apelacja) lub nadzwyczajnych (np. skarga o wznowienie postępowania) trybów zaskarżenia. Natomiast w ramach środków zaskarżenia przesłankę nieważności postępowania sądy biorą pod uwagę zawsze i z urzędu.
Sędziowie Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy w Uchwale zakwestionował możliwość orzekania przez Sędziów Sądu Najwyższego powołanych na ten urząd z udziałem „nowej KRS”. Udział tych Sędziów w składach orzekających ma oznaczać automatycznie, że zapadłe w nich orzeczenia będą uważane za wydane w warunkach nieważności postępowania (patrz też poniżej).
Sędziowie sądów powszechnych i wojskowych (Sąd Najwyższy nie jest sądem powszechnym)
W myśl Uchwały sędziowie sądów powszechnych i wojskowych powołani z udziałem „nowej KRS” nie są automatycznie wykluczeni od orzekania (ich udział w orzekaniu nie powoduje nieważności postępowania), z tym że nieważność postępowania z udziałem takich sędziów może mieć miejsce, „jeżeli wadliwość procesu powoływania prowadzi, w konkretnych okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.”
Skutki uchwały w odniesieniu do orzeczeń wydanych przed dniem jej podjęcia
Zgodnie z uchwałą, orzeczenia wydane z udziałem sędziów sądów powszechnych, wojskowych i Sądu Najwyższego – z wyjątkiem Sędziów Izby Dyscyplinarnej – zapadłe przed dniem jej podjęcia, nie będą dotknięte wykładnią prawa przedstawioną w Uchwale. To oznacza, że zarzut udziału sędziego powołanego przy udziale „nowej KRS” nie będzie podstawą do uchylenia orzeczeń na podstawie zarzutu nieważności postępowania, opartego o wykładnię prawa zaprezentowaną w Uchwale.
Skutki uchwały w odniesieniu do spraw w toku
Uchwała nie ma zastosowania do toczących się w dniu jej podjęcia postępowań karnych (na podstawie kpk).
Natomiast Uchwała ma zastosowanie do toczących się postępowań cywilnych (na podstawie kpc); zatem orzekanie w takiej sprawie przez sędziego powołanego z udziałem „nowej KRS”, co do którego spełnione jest kryterium „naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu
art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności”, może skutkować uchyleniem orzeczenia, jako wydane w warunkach nieważności postępowania.
Sędziowie Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego
W myśl Uchwały, wszystkie postępowania z udziałem Sędziów Izby Dyscyplinarnej SN, powołanych z udziałem „nowej KRS” są obarczone wadą nieważności postępowania. Uchwała ma zastosowanie do wszystkich orzeczeń wydanych z udziałem tych Sędziów, bez względu na datę ich wydania.
* * *
Zrozumienie Uchwały i ocena jej skutków wymaga czasu, w tym zapoznania się z uzasadnieniem Uchwały.
Będziemy przedstawiali nasze analizy dotyczące samej treści
i znaczenia Uchwały i obserwacje praktyki.
