Rozporządzenie[1] ma na celu zminimalizowanie wpływu państw członkowskich UE na wylesienie i degradację lasów na całym świecie. Rozporządzenie ma także przyczynić się do zmniejszenia wkładu UE w emisje gazów cieplarnianych i jej wpływu na utratę różnorodności biologicznej.
Jakie towary obejmuje rozporządzenie?
Rozporządzenie dotyczy przedsiębiorców w UE, którzy wprowadzają do obrotu w UE lub wywożą z UE towary lub produkty powstałe z wykorzystaniem następujących kategorii towarów:
- bydło,
- kakao (ziarna kakao, czekolada zawierająca kakao),
- kawa (palona lub bezkofeinowa),
- palma olejowa (olej palmowy, orzechy palmowe),
- kauczuk (naturalny kauczuk),
- soja (nasiona soi, mąka z nasion soi, olej sojowy),
- drewno (płyty wiórowe, pilśniowe, węgiel drzewny).
Wprowadzenie do obrotu, udostępnianie na rynku lub wywiezienie towarów lub produktów powstałych z wykorzystaniem tych towarów (definiowanych w rozporządzeniu odpowiednio jako „odnośne towary” lub „odnośne produkty”) wymaga spełnienia poniższych warunków:
- ich produkcja nie powoduje wylesiania (tj. przekształcania lasu do celów użytkowania rolniczego);
- zostały wyprodukowane zgodnie z właściwymi przepisami kraju produkcji; oraz
- przedłożono w ich sprawie oświadczenie o należytej staranności.
Czym jest należyta staranność?
Należyta staranność w rozumieniu Rozporządzenia jest procesem składającym się z kilku elementów:
- gromadzenia informacji, danych i dokumentów koniecznych do spełnienia wymogów dotyczących informacji (opisanych szczegółowo w art. 9 rozporządzenia);
- środków oceny ryzyka (przykładowe kryteria oceny to: obecność lasów w kraju produkcji, obecność ludności rdzennej w kraju produkcji);
- środków zmniejszających ryzyko (np. prowadzenie niezależnych badań lub audytów).
Kontrola i sankcje
Państwa członkowskie powinny wyznaczyć właściwy organ lub organy, które będą odpowiedzialne za nadzór nad wypełnianiem obowiązków wynikających z rozporządzenia (Polska nie wyznaczyła jeszcze takiego organu).
Państwa członkowskie mają również określić skuteczne i odstraszające kary za naruszenie obowiązków wynikających z Rozporządzenia, które powinny obejmować:
- grzywnę wynoszącą do 4% łącznego rocznego obrotu osiągniętego w całej Unii w roku finansowym poprzedzającym decyzję o nałożeniu grzywny;
- konfiskatę odnośnych produktów;
- konfiskatę dochodów uzyskanych z transakcji obejmujących odnośne produkty;
- czasowe wykluczenie na okres maksymalnie 12 miesięcy z procedur udzielania zamówień oraz z dostępu do finansowania publicznego, w tym procedur przetargowych, dotacji i koncesji;
- czasowy zakaz wprowadzania do obrotu lub udostępniania odnośnych towarów i odnośnych produktów na rynku lub wywozu odnośnych towarów i odnośnych produktów.
Wejście w życie nowych przepisów
Przepisy rozporządzenia są stosowane bezpośrednio i nie wymagają transpozycji do polskiego porządku prawnego (z wyjątkiem regulacji dotyczących organów nadzoru i sankcji). Rozporządzenie weszło w życie 29 czerwca 2023 r., ale większość przepisów będzie miało zastosowanie od 30 grudnia 2024 roku. Wyjątkiem są mikro i małe przedsiębiorstwa utworzone do 31 grudnia 2020 r., które będą podlegać pod nowe przepisy dopiero od 30 czerwca 2025 r.
[1] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 995/2010.
