Postanowieniem z dnia 11 stycznia 2024 r., C-220/23, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE”) potwierdził, że art. 108 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej („TFUE”) uniemożliwia wymierzenie kary za naruszenie obowiązku, stanowiącego element systemu pomocy państwa, o ile ukarane naruszenie dotyczy okresu sprzed wydania decyzji Komisji Europejskiej o zatwierdzeniu pomocy.[1]
Powyższe postanowienie TSUE zostało wydane na gruncie sporu o nałożenie przez Prezesa URE kary pieniężnej za rzekome naruszenie obowiązku umorzenia świadectw pochodzenia lub uiszczenia opłaty zastępczej, który został wprowadzony w Polsce w 2005 r. w celu udzielenia pomocy wytwórcom energii z odnawialnych źródeł energii. W ramach tego systemu wsparcia, przepisy prawa polskiego nałożyły na określonych uczestników rynku energii (w tym przedsiębiorstwa obrotu, odbiorcy przemysłowi o zużyciu powyżej 100 GWh/rok) obowiązek przedstawiania do umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia (tzw. „zielone certyfikaty”) lub uiszczenia tzw. opłaty zastępczej – proporcjonalnie do wolumenu energii sprzedanego na użytek własny odbiorców („Obowiązek OZE”).
Zgodnie z decyzją Komisji Europejskiej z 2 sierpnia 2016 r., SA.37345 (2015/NN) („Decyzja KE”), ww. system został uznany za pomoc państwa w rozumieniu art. 107 TFUE, wprowadzoną z naruszeniem art. 108 ust. 3 TFUE. Zgodnie z Decyzją KE, do dnia wydania Decyzji KE (tj. do 2 sierpnia 2016 r.) system świadectw pochodzenia, w tym stanowiący jego zasadniczy element Obowiązek OZE, były sprzeczne z prawem.
W związku z powyższym, na zarzut sformułowany przez prawników SK&S, wyrokiem z dnia 5 maja 2021 r., XVII AmE 121/19, Sąd Okręgowy w Warszawie uchylił karę nałożoną przez Prezesa URE na jedno z przedsiębiorstw z tytułu zarzuconego naruszenia Obowiązku OZE. Rozpoznając apelacje od ww. wyroku, Sąd Apelacyjny powziął wątpliwości i skierował do TSUE pytanie prejudycjalne.
W odpowiedzi na pytanie prejudycjalne TSUE, wydał postanowienie z dnia 11 stycznia 2024 r., C-220/23, w którym – opierając się na dotychczasowym jednolitym orzecznictwie – przypomniał, że:
- przepisy o Obowiązku OZE w całym okresie poprzedzającym ogłoszenie Decyzji KE naruszały art. 108 ust. 3 TFUE i w konsekwencji były nieważne (punkty 29 i 31 postanowienia);
- Decyzja KE w żaden sposób nie konwalidowała przepisów o Obowiązku OZE za okres sprzed ogłoszenia Decyzji KE (punkt 30 postanowienia);
- nałożenie kary z tytułu naruszenia Obowiązku OZE za okres przed ogłoszeniem Decyzji KE narusza art. 108 ust. 3 TFUE i jest wobec tego niedopuszczalne (punkt 37 postanowienia).
Analogiczne zasady odnoszą się do przepisów, które nakładały obowiązek umorzenia świadectw pochodzenia z kogeneracji lub uiszczenia opłaty zastępczej („Obowiązek CHP”) za okres sprzed wydania decyzji Komisji Europejskiej z dnia 28 września 2016 r. w sprawie SA.36518 (2016/NN).
Postanowienie TSUE z 11 stycznia 2024 r. przesądza o wadliwości dziesiątek decyzji Prezesa URE w sprawie nałożenia kar, w kwotach sięgających setek milionów złotych, za naruszenie Obowiązku OZE i Obowiązku CHP w okresie sprzed wydania odpowiednich Decyzji KE.
Powyższe podważa również zasadność realizacji Obowiązków OZE i CHP do roku 2016, w tym zasadność uiszczania opłat zastępczych na rachunek Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Z uwagi na krótkie terminy na wszczęcie odpowiednich postępowań po ogłoszeniu rozstrzygnięcia TSUE, warto niezwłocznie rozważyć podjęcie ewentualnych postępowań.
[1] Tekst postanowienia: https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=281784&pageIndex=0&doclang=PL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=2790310
