Od 1 lipca 2020 w Kodeksie postępowania cywilnego pojawi się nowy dział dotyczący postępowań w sprawach własności intelektualnej. Powołane zostaną sądy specjalne, zajmujące się wyłącznie sprawami z zakresu praw własności intelektualnej.
Nowe sądy
Na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości powstaną nowe wydziały w sądach okręgowych w Gdańsku, Poznaniu, Lublinie i Warszawie oraz w sądach apelacyjnych (Poznań i Warszawa). W rezultacie sprawy dotyczące własności intelektualnej będą rozpatrywane w pierwszej kolejności przez cztery sądy okręgowe oraz dwa sądy apelacyjne, jako instancje odwoławcze.
Te specjalistyczne sądy zajmą się sprawami z zakresu:
- prawa autorskiego i praw pokrewnych;
- praw własności przemysłowej;
- związanymi ze zwalczaniem nieuczciwej konkurencji; oraz
- wybranymi kategoriami spraw o ochronę dóbr osobistych (m.in.: przypadki związane z wykorzystaniem dobra osobistego w celach reklamowych i promocyjnych lub naruszeniem dobra osobistego w związku z działalnością naukową i wynalazczą).
Ustawa likwiduje obecnie wyodrębniony sąd, który na zasadzie wyłączności rozstrzygał sprawy dotyczące unijnych znaków towarowych i wspólnotowych wzorów przemysłowych (XXII Wydział Sądu Okręgowego w Warszawie Sąd Unijnych Znaków Towarowych i Wzorów Wspólnotowych). Jednocześnie Sąd Okręgowy w Warszawie będzie wciąż pełnił istotną rolę w sprawach związanych z własnością intelektualną. Będzie on bowiem (wyłącznie) właściwy w sprawach dotyczących m.in.:
- programów komputerowych;
- wynalazków;
- wzorów użytkowych;
- topografii układów scalonych; oraz
- tajemnic przedsiębiorstwa o charakterze technicznym.
Sąd Okręgowy w Warszawie stanie się zatem swoistym „technicznym” sądem własności intelektualnej dla tych spraw, które pozostają najbardziej skomplikowane.
Zmiany dotyczące pozwów w sprawach własności intelektualnej
Ustawa wprowadza nowe rodzaje powództw szczególnych w sprawach dotyczących własności intelektualnej, w tym:
- powództwo o ustalenie czy podjęte lub zamierzone przez powoda czynności nie stanowią naruszenia patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego na znak towarowy lub prawa z rejestracji.
- powództwo o unieważnienie lub stwierdzenie wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy oraz
- powództwo o unieważnienie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego.
Do tej pory, żądania o unieważnienie lub stwierdzenie wygaśnięcia prawa były dopuszczalne jedynie przed Urzędem Patentowym RP (a w odniesieniu do powództwa wzajemnego o unieważnienie znaku towarowego i wzoru przemysłowego będącego podstawą ataku także przed Sądem Okręgowym w Warszawie). W sytuacji, gdy pozwany chciał kwestionować ważność prawa, na którym oparty został pozew często konieczne było wszczęcie innego postępowania. Toczyły się zatem równolegle dwa postępowania pomiędzy tymi samymi stronami. Wprowadzenie nowego powództwa o unieważnienie lub stwierdzenie wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy rozwiązuje ten istotny problem praktyczny i powinno pozytywnie wpłynąć na czas trwania postępowań.
Dowody w postępowaniach dotyczących własności intelektualnej
Nowe przepisy oferują nowy, szeroki wachlarz środków służących zabezpieczeniu lub uzyskaniu dowodów.
A. Pierwszym z nich jest wniosek o zabezpieczenie dowodu.
Od lipca, żądanie zabezpieczenia środka dowodowego będzie można skierować do osoby, w tym pozwanego, w której władaniu znajduje się środek dowodowy, lub która może umożliwić jego zabezpieczenie. Zabezpieczenie będzie można otrzymać przed wszczęciem postępowania lub w jego toku, aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji. W tym celu uprawniony będzie musiał uprawdopodobnić swoje roszczenie i wykazać interes prawny w zabezpieczeniu. Nowe przepisy w bardzo szeroki sposób określają interes prawny – istnieje on gdy:
- brak żądanego zabezpieczenia uniemożliwia lub poważnie utrudnia przytoczenie lub udowodnienie istotnych faktów, lub
- zachodzi ryzyko zniszczenia środka dowodowego, lub
- opóźnienie w uzyskaniu środka dowodowego może uniemożliwić lub zbytnio utrudnić osiągnięcie celu postępowania dowodowego, lub gdy
- z innych przyczyn zachodzi potrzeba stwierdzenia istniejącego stanu rzeczy.
Ponieważ wniosek o zabezpieczenia stwarza ryzyko nadużycia tej instytucji w celu pozyskania poufnych i istotnych dla konkurenta informacji, sąd będzie określał zakres, w jakim informacje zostaną ujawnione oraz sposób ich wykorzystania.
B. Drugi środek stanowi wniosek o wyjawienie lub wydanie środka dowodowego. Może go wnieść powód, który uprawdopodobnił swoje roszczenie, żądając aby pozwany wyjawił lub wydał środek dowodowy, którym dysponuje (np. dokumenty bankowe, finansowe lub handlowe). Pozwany, uchylając się od wykonania postanowienia nakazującego wyjawienie lub wydanie środka dowodowego lub niszczący taki środek, naraża się na poważne konsekwencje:
- Sąd może bowiem wtedy uznać za ustalone fakty, które mają zostać stwierdzone za pomocą tego dowodu (chyba że pozwany wykaże co innego) oraz
- obciążyć pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów odnośnego całego postępowania sądowego, w całości lub części, niezależnie od wyniku sprawy.
Wezwanie do udzielenia informacji
Nowe przepisy uregulowały też znane już z prawa własności przemysłowej tzw. roszczenie informacyjne. Na wniosek uprawnionego, który wykazał wiarygodne okoliczności wskazujące na naruszenie, sąd może przed wszczęciem postępowania w sprawie o naruszenie lub w jego toku, aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji, wezwać naruszającego do udzielenia informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług, jeżeli jest to niezbędne dla dochodzenia roszczenia. Jeżeli sąd wezwie do udzielenia informacji przed wszczęciem postępowania w sprawie o naruszenie, postępowanie to powinno być wszczęte nie później niż miesiąc od dnia wykonania postanowienia o udzieleniu informacji. W przeciwnej sytuacji obowiązanemu przysługiwać będzie roszczenie o naprawienie szkody wynikłej z wykonania obowiązku ujawnienia informacji.
Reprezentacja w sprawach dotyczących własności intelektualnej
! Uwaga – jeżeli wartość przedmiotu sporu przekroczy 20 tys. złotych strony muszą być reprezentowane przez zawodowych pełnomocników – adwokatów, radców prawnych, rzeczników patentowych.
W związku z tym zostanie poszerzony ustawowy zakres kompetencji rzeczników patentowych: będą mogli działać we wszystkich sprawach własności intelektualnej, a nie jak dotychczas jedynie w sprawach własności przemysłowej.
Podsumowanie
Od lipca sprawy z zakresu własności intelektualnej będą rozpatrywane wyłącznie przez specjalnie powołane do tego sądy. Powstanie sąd techniczny w Warszawie, który zajmie się najbardziej skomplikowanymi sprawami. Strony postępowań będą miały nowe narzędzia do obrony swoich praw i co do zasady będą musiały być reprezentowane przez profesjonalnych pełnomocników. Omawiane przepisy są niewątpliwie krokiem w dobrym kierunku i mogą przyczynić się do poprawy szybkości i sprawności rozstrzygania postępowań dotyczących własności intelektualnej. Z niecierpliwością czekamy na możliwość ich wypróbowania, aby przekonać się jak sprawdzą się w praktyce.
11
