Od 1 września 2022 r. podmioty zbiorowe mogą podlegać odpowiedzialności za przestępstwa środowiskowe popełnione przez przedstawiciela takiego podmiotu bez uprzedniego wymogu prawomocnego skazania sprawcy. Wymóg uprzedniego skazania sprawcy stanowił poważną przeszkodę w ściganiu przestępczości przeciwko środowisku. Nowelizacja zaostrzyła kary grożące za popełnienie przestępstw przeciwko środowisku.
Wydaje się, że zmienione przepisy nie przyniosły oczekiwanego efektu, ponieważ Zastępca Prokuratora Generalnego wydał zarządzenie zobowiązujące Prokuratorów Regionalnych do zwiększenia efektywności działań w zakresie stosowania przepisów ustawy zwłaszcza w zakresie czynów przeciwko środowisku.
Co ma się wydarzyć?
Prokuratorzy Regionalni zostali zobowiązani do przeglądu spraw o przestępstwa przeciwko środowisku i pełnego wykorzystania możliwości jakie daje ustawa.
Podstawowym warunkiem do pociągnięcia do odpowiedzialności podmiotu zbiorowego na podstawie ustawy jest wystąpienie określonego związku pomiędzy osobą fizyczną, będącą sprawcą przestępstwa,
a podmiotem zbiorowym, jeżeli zachowanie sprawcy przyniosło lub mogło przynieść podmiotowi zbiorowemu korzyść, chociażby niemajątkową.
Wymóg uprzedniego skazania sprawcy dla możliwości pociągnięcia podmiotu zbiorowego do odpowiedzialności nie ma zastosowania do m.in. następujących przestępstw:
- zanieczyszczenie środowiska w znacznych rozmiarach (art. 182 § 3 k.k.)
- nielegalne składowanie odpadów (art. 183 § 1 k.k.)
- przywożenie z zagranicy lub wywożenie za granicę odpadów niebezpiecznych bez wymaganego zezwolenia albo wbrew jego warunkom (art. 183 § 5 k.k.)
- innych zawartych w rozdziale XXII Kodeksu karnego
i innych ustawach.
Sankcje nakładane na podstawie ustawy mogą być bardzo dotkliwe i obejmują:
1. karę pieniężną od 10 000 do 5 000 000 złotych;
2. zabezpieczenie na mieniu podmiotu zbiorowego grożącej kary pieniężnej lub przepadku, polegające np. na:
- zajęciu ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego;
- obciążeniu nieruchomości hipoteką przymusową;
- ustanowieniu zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym;
3. zakaz promocji lub reklamy prowadzonej działalności, wytwarzanych lub sprzedawanych wyrobów, świadczonych usług lub udzielanych świadczeń;
4. zakaz korzystania z dotacji, subwencji lub innych form wsparcia finansowego środkami publicznymi;
5. zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne.
Co więcej, w zakresie przestępstw przeciwko środowisku zniesiono wymóg uprzedniego uzyskania wyroku stwierdzającego odpowiedzialność karną osoby fizycznej za takie przestępstwo, który to wyrok wymagany był dla pociągnięcia podmiotu zbiorowego do odpowiedzialności na podstawie Ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (więcej w publikacji pod linkiem).
Mając na uwadze zapowiadane zmiany w podejściu prokuratury, należy spodziewać się, że prokuratorzy będą składać wnioski przeciwko podmiotom zbiorowym w oparciu o dowody zgromadzone w już toczących się postępowaniach przeciwko osobom fizycznym nie oczekując na ich prawomocne zakończenie.
Jak możemy pomóc?
Opracujemy kompleksową analizę ryzyka prawnego związanego ze toczącym się postępowaniem w sprawie o przestępstwa środowiskowe. W przypadku podejrzenia niezgodności z wymogami przepisów o ochronie środowiska pomożemy ustalić stan faktyczny, ocenić ryzyko wszczęcia takich postępowań, jak również doradzimy jak zmniejszyć lub wyeliminować ryzyko odpowiedzialności.
