Projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa znany jako projekt o ochronie sygnalistów ukazał się w nowej odsłonie. 12 kwietnia 2022 r. został opublikowany nowy projekt ustawy noszący datę 6 kwietnia 2022 r. Prace legislacyjne są związane z obowiązkiem implementacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.
- PRZEDMIOT PROJEKTU
Projekt reguluje kwestie dotyczące zgłaszania naruszeń prawa, zarówno wewnętrznie (tj. w ramach organizacji), jak i zewnętrznie (tj. do organów centralnych) oraz określa warunki i środki ochrony sygnalistów tj. osób dokonujących zgłoszeń.
- NOWE OBOWIĄZKI DLA PRZEDSIĘBIORCÓW
Projekt przewiduje obowiązek wprowadzenia procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych (art. 24 Projektu).
Obowiązek ten nałożony został na (art. 23 Projektu):
- podmioty prywatne, na rzecz których pracę wykonuje co najmniej 50 osób;
- podmioty prawne wykonujące działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz zapobieganiu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska – bez względu na liczbę zatrudnianych osób.
Uwaga: niewypełnienie obowiązku ustanowienia procedury wewnętrznej albo ustanowiona procedura będzie naruszać wymogi określone ustawą będzie stanowić przestępstwo (art. 55 Projektu).
- WYMOGI DOTYCZĄCE PROCEDURY WEWNĘTRZNEJ
- Projekt wskazuje również treść procedury zgłoszeń wewnętrznych (art. 25 ust. 1), który powinien określać:
- podmiot upoważniony przez podmiot prawny do przyjmowania zgłoszeń oraz do podejmowania działań następczych (obie te role może pełnić jeden podmiot, w tym podmiot zewnętrzny) istotne jest zapewnienie bezstronności;
- sposoby dokonywania zgłoszeń z adresem do kontaktu. Projekt odchodzi od dokonywania zgłoszeń anonimowo;
- obowiązek potwierdzenia zgłaszającemu przyjęcia zgłoszenia w terminie 7 dni od dnia jego dokonania, chyba że zgłaszający nie podał adresu do kontaktu;
- obowiązek podjęcia, z zachowaniem należytej staranności, działań następczych;
- maksymalny termin na przekazanie zgłaszającemu informacji zwrotnej, nieprzekraczający 3 miesięcy od potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia;
- Projekt (art. 27) nakłada również obowiązek ochrony poufności tożsamości osoby dokonującej zgłoszenia, osoby której dotyczy zgłoszenie oraz osoby trzeciej wskazanej w zgłoszeniu.
Uwaga: naruszenie obowiązku zachowania poufności tożsamości osoby, która dokonała zgłoszenia oraz osób pomagających w dokonaniu zgłoszenia lub osób powiązanych ze zgłaszającym stanowi przestępstwo zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (art. 53 Projektu).
- Przed wdrożeniem regulaminu zgłoszeń wewnętrznych powinien przeprowadzić konsultacje (art. 24 ust. 3 Projektu) z
- zakładowymi organizacjami związkowymi,
albo jeżeli nie ma takiej organizacji w danym podmiocie to z - przedstawicielami osób świadczących pracę na rzecz danego podmiotu, wyłonionymi w trybie przyjętym u danego podmiotu.
- ŚRODKI OCHRONY SYGNALISTY
Zgłaszającym jest osoba fizyczna dokonująca zgłoszenia lub ujawnienia publicznego. Projekt zawiera szczegółowe unormowania dotyczące ochrony sygnalisty, które opierają się m.in. na tym, że:
- nie można podejmować wobec zgłaszającego działań odwetowych, prób działań odwetowych czy też gróźb zastosowania takich działań. Projekt ustawy zawiera przykładowy katalog zachowań, które będą kwalifikowane jako działania odwetowe.
- sygnalista nie może być niekorzystnie traktowany z powodu dokonanego zgłoszenia lub ujawnienia publicznego (za niekorzystne traktowanie uznaje się m.in. odmowę nawiązania stosunku pracy, wypowiedzenie lub rozwiązanie bez wypowiedzenia stosunku pracy, obniżenie wynagrodzenia itp.). Zakaz niekorzystnego traktowania rozciąga się również na osoby pomagające w dokonaniu zgłoszenia oraz osoby powiązane z sygnalistą;
- sygnaliście przysługiwać będzie prawo do odszkodowania w przypadku podjęcia wobec niego działań odwetowych;
- wyłączona zostanie odpowiedzialność dyscyplinarna zgłaszającego , jak i odpowiedzialność za szkodę z tytułu naruszenia praw innych osób lub obowiązków określonych w przepisach prawa, w szczególności w przedmiocie zniesławienia, naruszenia dóbr osobistych, praw autorskich, przepisów o ochronie danych osobowych oraz obowiązku zachowania tajemnicy, w tym tajemnicy przedsiębiorstwa;
- wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy z powodu zgłoszenia lub ujawnienia publicznego będzie traktowane jako bezskuteczne.
Uwaga: warunkiem objęcia sygnalisty ochroną jest dokonanie przez niego zgłoszenia w dobrej wierze tzn. w sytuacji, w której sygnalista miał uzasadnione podstawy sądzić, że będąca przedmiotem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego informacja o naruszeniu prawa jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia i że informacja ta stanowi informację o naruszeniu prawa.
Ochrona przysługuje zgłaszającemu, który może być pracownikiem (byłym lub obecnym), osobą ubiegającą się o zatrudnienie; pracownikiem tymczasowym, świadczącą pracę na innej podstawie niż stosunek pracy (w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej), przedsiębiorcą, akcjonariuszem lub wspólnikiem, członkiem organów osoby prawnej, osobą świadczące pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej oraz stażystą, wolontariuszem lub praktykantem. Ochrona przysługuje także osobom pomagającym w dokonaniu zgłoszenia, a także powiązanym ze zgłaszającym.
- SANKCJE KARNE
Projekt wprowadza nowe typy przestępstw tj.:
- utrudnianie lub usiłowanie utrudniania dokonania zgłoszenia;
- stosowanie przemocy, groźby lub podstępu do utrudniania lub usiłowania utrudniania dokonania zgłoszenia;
- podejmowanie działań odwetowych wbrew przepisom ustawy wobec osoby, która dokonała zgłoszenia lub ujawnienia publicznego;
- naruszenie obowiązku zachowania poufności tożsamości osoby, która dokonała zgłoszenia lub osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia labo osoby powiązanej ze zgłaszającym;
- świadome dokonanie zgłoszenia lub ujawnienia publicznego zawierającego nieprawdziwe informacje lub pomoc w dokonaniu nieprawdziwych informacji;
- nieustanowienie procedury wewnętrznej albo albo ustanowienie procedury niespełniającej wymogów ustawowych;
- WEJŚCIE W ŻYCIE
Ustawa ma wejść w życie po upływie 2 miesięcy od jej ogłoszenia. Natomiast realizacja obowiązku ustalenia procedury wewnętrznej przez podmioty prywatne zatrudniające co najmniej 50 i mniej niż 250 pracowników ma nastąpić do dnia 17 grudnia 2023 r.
Podmioty prywatne, na rzecz których pracę wykonuje co najmniej 250 osób, a także podmioty wykonujące działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz zapobieganiu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska mają obowiązek ustanowienia procedury wewnętrznej w terminie 1 miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy.
- CZY NALEŻY CZEKAĆ DO WEJŚCIA W ŻYCIE PROJEKTOWANEJ USTAWY?
KORZYŚCI DLA ORGANIZACJI
Ustanowienie wewnętrznych kanałów zgłaszania naruszeń prawa stanie się obowiązkiem prawnym. Z naszego doświadczenia wynika, że mogą być również wartościowym narzędziem komunikacji z pracownikami oraz znacznie wspomagają proces wykrywania i zwalczania nadużyć wewnętrznych, co pozwala ograniczyć straty finansowe, wizerunkowe oraz ryzyka prawne ponoszone przez firmy wskutek nadużyć.
Skuteczne wdrożenie wymaga nie tylko spełnienia obowiązków wskazanych w ustawie, lecz na odpowiednim zaprojektowaniu procedury zgłoszeń wewnętrznych a także modelu obsługi zgłoszeń w konkretnej organizacji.
W CZYM MOŻEMY POMÓC?
- w opracowaniu procedury wewnętrznej; ;
- w wyborze i wdrożeniu odpowiedniego sposobu przyjmowania zgłoszeń;
- przeprowadzeniu szacowania ryzyka wystąpienia naruszeń prawa w kontekście profilu działalności podmiotu prawnego,
- w przygotowaniu komunikacji na potrzeby ustanowienia kanałów przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych;
- w obsłudze zgłoszeń i podejmowaniu działań następczych, w tym prowadzeniu postępowań wyjaśniających;
- w przeprowadzeniu szkoleń dla osób odpowiedzialnych za obsługę zgłoszeń i podejmowanie działań następczych.
