Do grudnia tego roku Państwa Członkowie UE powinny wdrożyć Dyrektywę 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, potocznie zwaną Dyrektywą o ochronie sygnalistów. Co istotne, obowiązek i termin ten dotyczy Państw Członkowskich, a nie przedsiębiorców. Dopiero ustawa wdrażająca Dyrektywę nałoży obowiązki bezpośrednio na przedsiębiorców. 4 października 2021 roku w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów zamieszczona została informacja o projekcie ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Przedstawiamy główne założenia tego projektu w odniesieniu do przedsiębiorców.
Kto będzie musiał wdrożyć procedurę zgłaszania naruszeń?
- Podmioty sektora publicznego i prywatnego zatrudniające co najmniej 50 pracowników,
- Podmioty sektora finansowego (banki, fundusze inwestycyjne, zakłady ubezpieczeń, zakłady reasekuracji, fundusze powiernicze, towarzystwa emerytalne, fundusze emerytalne, domy maklerskie, towarzystwa funduszy inwestycyjnych) bez względu na liczbę pracowników i rodzaj sektora, w którym działają (publiczny czy prywatny).
Kto będzie podlegał ochronie jako sygnalista?
- Osoba świadcząca pracę na rzecz przedsiębiorcy niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy (umowa o pracę, umowa cywilnoprawna, działalność gospodarcza osoby fizycznej, kontrakt menedżerski, wolontariat, staż, praktyka),
- Osoba świadcząca pracę na rzecz podmiotów, z którymi przedsiębiorca utrzymuje relacje gospodarcze (wykonawcy, podwykonawcy, dostawcy),
- Inne osoby zgłaszające naruszenia w kontekście związanym z pracą, np. akcjonariusze, wspólnicy, członkowie organów osoby prawnej,
- Osoby, których stosunek pracy ustał lub dopiero ma zostać nawiązany, jeśli informacje dotyczące naruszenia uzyskano w procesie rekrutacji poprzedzającym zawarcie umowy.
- Osoby pomagające w zgłoszeniu i osoby powiązane ze zgłaszającym.
Jakie będą środki ochrony?
- Zakaz jakiegokolwiek niekorzystnego traktowania,
- Odwrócenie ciężaru dowodu w sprawach sądowych dotyczących zgłaszającego (np. w przedmiocie wypowiedzenia lub rozwiązania umowy bez wypowiedzenia),
- Prawo do odszkodowania,
- Wyłączenie odpowiedzialności zgłaszającego za szkodę,
- Wyłączenie odpowiedzialności zgłaszającego za zniesławienie lub naruszenie dóbr osobistych,
- Wyłączenie odpowiedzialności dyscyplinarnej zgłaszającego,
- Bezskuteczność wypowiedzenia lub rozwiązania umowy z powodu zgłoszenia.
Jakie będą dodatkowe obowiązki?
- Konsultacja procedury dokonywania zgłoszeń i podejmowania działań następczych z organizacjami związkowymi albo przedstawicielami pracowników,
- Obsługa zgłoszeń i podejmowanie działań następczych.
Czy należy czekać do wejścia w życie projektowanej ustawy?
Do czasu uchwalenia i wejścia w życie ustawy przedsiębiorcy nie mają obowiązku wprowadzania kanałów do zgłaszania nieprawidłowości. Czas sygnalistów zbliża się jednak nieuchronnie, a kanały zgłaszania nieprawidłowości są świetnym narzędziem komunikacji z pracownikami, znacznie wspomagają wykrywania nadużyć wewnętrznych i pozwalają na ograniczenie strat finansowych i wizerunkowych oraz ryzyk prawnych ponoszonych przez firmy wskutek nadużyć.
Co można zrobić już dzisiaj?
- Wdrożyć platformę do zgłaszania nieprawidłowości – wraz z odpowiednią komunikacją wewnętrzną,
- Wyznaczyć i przeszkolić osoby odpowiedzialne za obsługę zgłoszeń,
- Wyjaśniać nieprawidłowości i ograniczać ryzyka finansowe, prawne i wizerunkowe.
