Spółki akcyjne oraz komandytowo-akcyjne i ich akcjonariuszy niebawem czeka niemała rewolucja. Trwają bowiem prace nad projektem zmian w kodeksie spółek handlowych oraz w ustawie o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej (http://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12294656/katalog/12410412#12410412). Kluczowe zmiany to:
– wymóg dematerializacji akcji (usunięcie formy dokumentowej na rzecz cyfrowej) i stworzenia rejestrów akcjonariuszy,
– zniesienie ograniczenia obrotu akcjami aportowymi,
– ustalenie momentu przeniesienia akcji.
Według Ministerstwa Sprawiedliwości (MS), które przygotowało projekt, podstawowym celem zmian ma być wyeliminowanie ryzyka nadużyć np. prania pieniędzy. Takie ryzyko wynika – zdaniem MS – z dzisiejszej konstrukcji akcji na okaziciela w spółkach akcyjnych niepublicznych. W rezultacie Polska jest zaliczana do państw, które nie gwarantują wymiany informacji podatkowych o posiadaczach takich akcji z uwagi na brak możliwości ich identyfikacji.
Ministerstwo zapewnia, że nowelizacja uprości obrót akcjami i zwiększy jego bezpieczeństwo obrotu akcjami. Kierunek zmian podąża według MS za ewolucją w europejskim prawie spółek.
Nie kwestionując argumentów o konieczności „zdigitalizowania” i usprawnienia obrotu akcjami, wnioski o nadużyciach wynikających z akcji na okaziciela zdają się być zbyt daleko idące. Jednak kierunek zmian wydaje się być przesądzony.
Wejście w życie
Data wejścia w życie projektowanych zmian nie jest przesądzona. Projekt zakłada, że nowe przepisy (w szczególności w zakresie dematerializacji akcji) zaczną obowiązywać 1 lipca 2018 r. Jednak ten termin wydaje się mało realny. Projekt nowelizacji opublikowany został wprawdzie jeszcze w styczniu 2017 r., ale w czerwcu utknął na etapie opiniowania.
Kluczowe zmiany
Dematerializacja
Zgodnie z projektem, wszystkie spółki akcyjne (również niepubliczne) oraz spółki komandytowo-akcyjne zobowiązane będą do dematerializacji swoich akcji. Dotyczy to zarówno akcji imiennych, jak też na okaziciela. Dematerializacja ma polegać na pozbawieniu akcji formy dokumentowej i ewidencjonowaniu ich w systemie elektronicznym. Wymóg dematerializacji dotyczyć będzie również akcji już wyemitowanych. W tym celu spółka wezwie akcjonariusza (i to aż pięciokrotnie) do złożenia dokumentów akcji. Moc obowiązująca akcji dokumentowych wygaśnie z mocy prawa z chwilą wejścia w życie nowych przepisów.
Rejestr akcjonariuszy
Zgodnie z projektem, akcje zdematerializowane podlegać będą rejestracji w rejestrze akcjonariuszy. Walne zgromadzenie może jednak zdecydować o zarejestrowaniu akcji spółki niepublicznej w depozycie papierów wartościowych (zgodnie z ustawą o obrocie instrumentami finansowymi). Jednak obie formy rejestracji, czyli rejestr i depozyt wzajemnie się wykluczają.
Rejestr akcjonariuszy wychodzi poza czystą „digitalizację” księgi akcyjnej. Przede wszystkim, rejestr obejmować będzie zarówno akcjonariuszy z akcji imiennych, jak i posiadających akcje na okaziciela. Jego prowadzeniem ma się zająć podmiot zewnętrzny, uprawniony do prowadzenia rachunków papierów wartościowych zgodnie z przepisami ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. W praktyce chodzi o dom maklerski, bank prowadzący działalność maklerską, zagraniczną firmę inwestycyjną, etc. Decyzję o wyborze prowadzącego rejestr podejmować będzie walne zgromadzenie. Rola tego podmiotu jest o tyle istotna, że to za jego pośrednictwem spółka wykonywać ma swoje zobowiązania pieniężne wobec akcjonariuszy (np. z tytułu wypłaty dywidendy).
Zakres danych zawartych w rejestrze będzie podobny do danych znajdujących się na dokumencie akcji. Rejestr będzie jawny dla spółki i każdego akcjonariusza. W rezultacie, dotychczasowa anonimowość akcjonariuszy z akcji na okaziciela (w szczególności względem spółki) zostanie wyłączona. W ten sposób powoli zacierać się będzie różnica pomiędzy akcjami imiennymi i na okaziciela. Formalnie podział zostanie zachowany, w tym regulacja dotycząca uprzywilejowania (poza akcjami niemymi) jedynie akcji imiennych. Sytuacja akcjonariuszy z akcji na okaziciela – zapewniających do tej pory „dyskrecję” – ulegnie zatem pogorszeniu.
Świadectwo rejestrowe
Dokumentem potwierdzającym prawo do akcji będzie świadectwo rejestrowe, wystawiane przez podmiot prowadzący rejestr. Zakres danych zawartych w świadectwie rejestrowym oraz skutki jego wystawienia będą analogiczne do aktualnie funkcjonujących w spółkach publicznych świadectw depozytowych. Akcjonariusz będzie mógł wykazać swoje uprawnienia względem spółki oraz względem osób trzecich wyłącznie za pomocą świadectwa rejestrowego. Od wystawienia tego świadectwa do chwili utraty jego ważności, akcje w nim wskazane objęte będą blokadą, tj. w tym okresie nie będzie możliwe rozporządzanie nimi.
Obrót akcjami
Ustawa ujednolica zasady obrotu akcjami imiennymi i na okaziciela. Przeniesienie akcji zdematerializowanej następować będzie z chwilą dokonania odpowiedniego wpisu w rejestrze akcjonariuszy. W ten sam sposób ma być ustanawiane na niej ograniczonego prawa rzeczowego.
Wyłączone zostaną ograniczenia w obrocie akcjami aportowymi. W praktyce oznacza to, że akcje aportowe będą mogły od razu (tj. bez konieczności czekania na walne zgromadzenie i zatwierdzenie przez nie sprawozdania finansowego za rok, w którym akcje te zostały pokryte) zostać zbyte / zastawione lub zamienione na akcje na okaziciela.
Transparentność i (super)informowanie
Projekt nakłada na wszystkie spółki akcyjne obowiązek prowadzenia strony internetowej, co najmniej w zakresie wymaganym na komunikację z akcjonariuszami. Niewykluczone, że taki obowiązek obejmie (na podstawie art. 126 §1 pkt 2 KSH) również spółki komandytowo-akcyjne. Spółka zobligowana będzie publikować na stronie www wszelkie ogłoszenia wymagane prawem i jej statutem. Niewątpliwie będzie to miało znaczenie w kontekście potencjalnych sporów korporacyjnych, w które uwikłana jest spółka.
Jednocześnie projekt umożliwia zwołanie walnego zgromadzenia za pośrednictwem listów poleconych albo przesyłką kurierską w każdej spółce akcyjnej (komandytowo-akcyjnej) – tj. również gdy spółka wyemitowała akcje na okaziciela (aktualnie, zwołanie walnego zgromadzenia za pośrednictwem listów poleconych przeznaczone jest dla spółek, które wyemitowały jedynie akcje imienne).
Nowa definicja „spółki publicznej”
W związku z powyższymi zmianami, do KSH wprowadzona zostanie definicja spółki publicznej. Nawiązuje ona do definicji przyjętej w ustawie o ofercie publicznej. Chodzi zatem o spółkę, w której co najmniej jedna akcja jest zdematerializowana w rozumieniu przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, przy czym wyłącza się z tego kręgu spółki, w których wyłączną podstawą dematerializacji są przepisy KSH.
Implikacje praktyczne
Niezależnie od dotychczasowej, iście ślimaczej dynamiki prac nad projektem, już teraz warto przeanalizować skutki wejścia w życie nowych przepisów. Przede wszystkim dotyczy to spółek, w których:
– toczy się spór korporacyjny,
– dokumenty akcji znajdują się w posiadaniu podmiotów trzecich (np. w depozytach) lub z różnych względów miejsce przechowywania dokumentów akcji nie jest znane.
W kontekście transakcji fuzji i przejęć, istotny jest w szczególności projektowany art. 3289 KSH, regulujący moment przeniesienia akcji zdematerializowanej.
Będziemy Państwa informować o dalszych postępach prac nad projektem.