NSA Fikcja doręczenia może być zastosowana przez sąd jedynie pod warunkiem ścisłego przestrzegania przez operatora publicznego przepisów o doręczeniach. Wątpliwości muszą być rozstrzygane na korzyść strony.
Do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu wpłynęła skarga spółki na decyzję dyrektora izby skarbowej dotycząca podatku od towarów i usług, od której nie został uiszczony stosowny wpis (w wysokości 2 tys. zł). Wobec tego zarządzeniem przewodniczącego wydziału wezwano skarżącą do uiszczenia brakującego wpisu sądowego, wyznaczonego na podstawie § 1 pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi, pod rygorem odrzucenia skargi.
Przesyłka zawierająca powyższe wezwanie została jednak zwrócona sądowi, ponieważ pomimo jej dwukrotnego awizowania i zawiadomienia o tym fakcie adresata, nie została ona podjęta w czternastodniowym terminie. W tych okolicznościach WSA uznał – w trybie prawnej fikcji doręczenia (art.73 § 4 p.p.s.a.)– że wezwanie do uiszczenia wpisu do skargi zostało doręczone stronie prawidłowo, z drugiej strony zaś ustalił, że kwota wpisu sądowego od skargi nie została przez skarżącą uiszczona. W konsekwencji sąd odrzucił skargę (art.220 § 3 p.p.s.a.).
Naczelny Sąd Administracyjny uznał jednak, że brak było w sprawie podstaw do zastosowania w stosunku do skarżącej fikcji prawnej doręczenia. NSA wyjaśnił, że sąd dokonuje doręczeń m.in. przez operatora pocztowego w rozumieniu prawa pocztowego (art.65 § 1 p.p.s.a.),a do doręczania pism w postępowaniu sądowym przez operatora pocztowego stosuje się tryb doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym (art.65 § 2 p.p.s.a.). Oznacza to, że aby w sposób prawidłowy doręczyć pismo sądowe, należy zastosować tryb, o jakim mowa w przepisach rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 12 października 2010 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym. Zgodnie z tym rozporządzeniem, w przypadku, gdy przesyłka nie może zostać doręczona adresatowi, po pozostawieniu zawiadomienia o możliwości odbioru przesyłki we właściwej placówce pocztowej operatora lub właściwym urzędzie gminy doręczający dokonuje adnotacji o niedoręczeniu przesyłki na formularzu i potwierdzeniu odbioru oraz adnotacji „awizowano dnia” na stronie adresowej niedoręczonej przesyłki i składa swój podpis (§7 ust. 1 pkt 1). Następnie pismo składa się na okres czternastu dni w placówce pocztowej.
W rozpoznawanej sprawie dokument zwrotnego potwierdzenia odbioru w związku z niedoręczeniem przesyłki pod wskazany adres zawierał adnotację o pozostawieniu spornej przesyłki w placówce operatora (saloniku prasowym), o czym skarżąca miała zostać poinformowana poprzez umieszczenie zawiadomienia w oddawczej skrzynce pocztowej. Ponadto na stronie adresowej spornej przesyłki dokonano adnotacji o powtórnym awizowaniu przesyłki. Informacje zawarte na zwrotnym potwierdzeniu odbioru nie zostały jednak opatrzone wymaganym przepisami podpisem. Zdaniem NSA wyklucza to, że podjęte zostały w rozpoznawanej sprawie w sposób skuteczny dwie próby doręczenia spornej przesyłki. Wszelkie adnotacje na zwróconej przesyłce zamieszczone na kopercie lub na zwrotnym potwierdzeniu odbioru opatrzone wymaganymi pieczątkami oraz podpisami mają walor dokumentu urzędowego i mogą stanowić dowód tego, co zostało w nich stwierdzone, pod warunkiem, że zawierają wszystkie wymagane prawem elementy. Analizowany dokument zwrotnego potwierdzenia odbioru, poprzez brak opisanych powyżej podpisów osoby doręczającej, nie mógł, zdaniem NSA, być uznany za dokument urzędowo potwierdzający fakty w nim wskazane, w tym wypadku dotyczące dwukrotnej awizacji przesyłki. Wreszcie NSA uznał, że nie bez znaczenia dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy było to, że na zwrotnym potwierdzeniu odbioru przesyłki zawierającej wezwanie spółki do uzupełnienia braku skargi wskazano, że zawiadomienie o miejscu i czasie jej przechowywania pozostawiono w oddawczej skrzynce pocztowej. Tymczasem na budynku, w którym siedzibę ma skarżąca spółka, pod wskazanym przez nią adresem do doręczeń, w okresie dokonywania awizacji, nie było oddawczej skrzynki pocztowej.
Skoro nie można było przyjąć, że sporna przesyłka zawierająca wezwanie do uzupełnienia braku skargi poprzez uiszczenie wpisu została spółce doręczona z zastosowaniem fikcji prawnej doręczenia, to tym samym nieprawidłowe było odrzucenie skargi.
Postanowienie NSA z 24 czerwca 2016 r., sygn. akt I FSK 986/16
Katarzyna Paczuska-Tokarska adwokat, kancelaria Sołtysiński Kawecki & Szlęzak
Fikcja doręczenia oznacza sytuację, w której pismo uznaje się za doręczone pomimo obiektywnej wiedzy o tym, że adresat pisma nie odebrał. Niewątpliwie ma zatem rację Naczelny Sąd Administracyjny, że fikcja doręczenia powinna być stosowana przez sąd jedynie pod warunkiem ścisłego przestrzegania przez operatora publicznego przepisów o doręczeniach. I nie chodzi tu jedynie o ochronę strony, której należy zapewnić udział w postępowaniu, ale także o zapewnienie sprawności postępowania oraz zagwarantowanie terminowości i skuteczności czynności procesowych, w tym stabilności orzeczeń. W tym kontekście warto pamiętać, że stosownie do odpowiednich przepisów proceduralnych (1) wszystkie pisma sądowe wysyłane są jako przesyłki polecone, (2)na stronie adresowej przesyłki powinny mieć napis: „Polecona– za potwierdzeniem odbioru” oraz dołączony formularz potwierdzenia odbioru, (3)odbierający przesyłkę powinien potwierdzić jej odbiór na formularzu potwierdzenia odbioru przez wpisanie daty otrzymania przesyłki i umieszczenie czytelnego podpisu zawierającego imię i nazwisko, (4)pracownik operatora powinien wpisać na formularzu potwierdzenia odbioru datę doręczenia przesyłki, imię i nazwisko odbiorcy oraz zaznaczyć sposób doręczenia i potwierdzić to własnoręcznym podpisem, (5)pracownik operatora niezwłocznie po doręczeniu przesyłki powinien przekazać formularz potwierdzenia odbioru placówce pocztowej operatora, która na pierwszej stronie formularza potwierdzenia odbioru umieszcza odcisk datownika, (6)siedmiodniowy termin na odebranie przesyłki awizowanej powinien być liczony od następnego dnia po umieszczeniu awiza w skrzynce, bądź na drzwiach mieszkania adresata, (7) przesyłkę niepodjętą pracownik placówki pocztowej opatruje na stronie adresowej adnotacją „nie podjęto w terminie” oraz odciskiem datownika i przesyła sądowi wysyłającemu. Dopiero taki sposób doręczenia przesyłek warunkuje rozpoczęcie biegu terminów sądowych, co warto sprawdzić, jeżeli dotykają nas negatywne skutki „fikcji doręczenia”.