Artykułu 82 i 83 w zw. z art. 67 § 1 i art. 103 KSH nie stosuje się do rozwiązywania spółki komandytowej w przypadku gdy wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności spółki (bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego).
Postanowienie SN z 5.5.2016 r., II CSK 573/15
Wspólnicy spółki komandytowej, w której komplementariuszem była spółka z siedzibą w Nikozji, a komandytariuszem polska spółka (Spółka) podjęli uchwałę o rozwiązaniu Spółki bez przeprowadzenia likwidacji. Przedsiębiorstwo Spółki zostało przeniesione na komplementariusza Spółki.
Spółka złożyła wniosek do sądu o wykreślenie z KRS. Sądy obu instancji odmówiły dokonania wykreślenia przyjmując, że przed wykreśleniem Spółka powinna spłacić wierzycieli (art. 82 KSH). Wykreślenie byłoby według obu sądów sprzeczne z zasadami bezpieczeństwa prawnego i pewności obrotu gospodarczego.
Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał do ponownego rozpatrzenia, wskazując m.in. że:
- przepisy o likwidacji mają dyspozytywny charakter, a wspólnicy zgodnie z art. 67 w zw. z art. 103 KSH mają prawo uzgodnić inny sposób zakończenia działalności, w tym uzgodnić sukcesję po spółce co do jej majątku i zobowiązań;
- systemowo analizując te przepisy choć materialne, mają naturę procesową, nie mogą być stosowane analogicznie, również z uwagi na zakaz analogicznego stosowania przepisów wyjątkowych (tu: przepisy o likwidacji);
- brak potrzeby wzmożonej ochrony wierzycieli spółki komandytowej, z uwagi na istnienie następstwa prawnego, co jest formą ochrony wierzycieli; fakt, że komplementariuszem jest spółka zagraniczna i istnieje ryzyko, że wierzycielom będzie trudniej dojść od niej zaspokojenia, nie uzasadnia silniejszej ochrony wierzycieli; wierzycielom zna była siedziba komplementariusza;
- stanowisko obu sądów skutkowałaby dyskryminacją spółki komandytowej z komplementariuszami będącymi spółkami zagranicznymi;
- w razie zbycia przedsiębiorstwa art. 551 KC nie wymaga spłacenia jego wierzycieli, a jedynie ustalenia odpowiedzialności za długi, a zatem porozumienie wspólników o ww. treści jest wystarczające.
Komentarz
Dyspozytywny charakter przepisów o likwidacji spółki komandytowej (spółki jawnej) umożliwia ustalenie przez wspólników na podstawie art. 67 w zw. z art. 89 albo 103 KSH, że rozwiązanie spółki nastąpi bez likwidacji, a jeden albo kilku wspólników przejmie cały majątek spółki z obowiązkiem spłaty wierzycieli – mechanizm powszechnie aprobowany (por. m.in. SN w wyr. z 28.10.2005 r., II CK 275/05, Legalis z glosami: A. Kidyby, Glosa 2006, Nr 4, s. 39–43; K. Osajdy, Glosa 2007, Nr 3, s. 5–17; P. Bielskiego OSP 2006, Nr 11, poz. 126; SN w wyr. z 10.10.2007 r., I CSK 263/07, Legalis; SN w wyr. z 24.7.2009 r., II CSK 134/09, Legalis; por. m.in. S. Sołtysiński, R. Gawałkiewicz, Komentarz do art. 67 KSH, [w:] S. Sołtysiński (red.), Kodeks spółek handlowych, Komentarz do art. 1–150, Legalis/el. 2012, uw. 17; W. Górecki, A. Kappes, Likwidacja spółki, [w:] S. Włodyka (red.), System Prawa Handlowego, t. 2, Warszawa 2012, s. 521 i n.; A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych, Komentarz, komentarz do art. 67 KSH, Lex/el. 2016 uw. 3; J. Strzępka, E. Zielińska, Komentarz do 67 KSH, [w:] J. Strzępka (red.), Kodeks spółek handlowych, Komentarz, Legalis/el. 2015, uw. 3 i n.; B. Borowy, Komentarz do art. 67 KSH, [w:] Z. Jara (red.), Kodeks spółek handlowych, Komentarz, Legalis/el. 2016, uw. B.7. i n.; G. Nita-Jagielski, Komentarz do 67 KSH, [w:] J. Bieniak i in., (red.) Komentarz. Kodeks spółek handlowych, Legalis/el. 2015, uw. 10).
Kontrowersje budzi dopuszczalność ustalenia przez wspólników ze skutkiem wobec osób trzecich kwestii sukcesji generalnej po rozwiązaniu spółki stanowiącej odstępstwo od art. 22 § 2 KSH (za możliwością umownego ograniczenia sukcesji generalnej jedynie do wspólnika, który przejmuje majątek rozwiązanej spółki – SN w ww. wyr. z 28.10.2005 r. oraz S. Strzępka, E. Zielińska, Komentarz do art. 67 KSH, [w:] J. Strzępka (red.), Kodeks…, uw. 3 i n.; przeciw m.in. SN w ww. wyr. z 24.7.2009 r.; S. Sołtysiński, R. Gawałkiewicz, Komentarz do art. 67 KSH, [w:] S. Sołtysiński (red.), Kodeks…, uw. 23; SA w Warszawie w wyr. z 13.1.2010 r., I ACA 978/09, Legalis). W analizowanym orzeczeniu SN pominął powyższe zagadnienie.
Drugie zagadnienie tj. czy zaspokojenie/zabezpieczenie wierzycieli spółki jest warunkiem koniecznym dla rozwiązania spółki w przypadku decyzji o rozwiązaniu spółki bez jej likwidacji, nie jest zasadniczo przedmiotem analizy doktryny. Pojawiał się pojedynczy głos, że jest to przeciwwskazanie dla wykreślenia spółki jawnej z KRS (G. Nita-Jagielski, Komentarz do 67 KSH, [w:] J. Bieniak i in., (red.) Komentarz…, uw. 12).
Sąd Najwyższy słusznie wskazał, że nie ma uzasadnienia dla wzmożonej ochrony wierzycieli sp.k. w przypadku uzgodnienia przez nich odmiennego od ustawowego sposobu zakończenia działalności spółki. Dostateczną ochroną dla wierzycieli jest następstwo prawne. W tym zakresie argumentacja SN jest przekonująca. Niemniej jednak wadą orzeczenia jest brak głębszej refleksji SN w zakresie następstwa prawnego wspólnika przejmującego przedsiębiorstwo Spółki.
Postanowienie jest istotne dla praktyki, gdyż SN wyraźnie potwierdził, iż wspólnicy spółek osobowych (z wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej) mogą rozwiązać spółkę bez likwidacji i konieczności spłaty wierzycieli i w tym celu ustalić, że jeden z nich przejmie cały majątek spółki z obowiązkiem spłaty wierzycieli. Spłata ta nie musi nastąpić przed wykreśleniem spółki z KRS.
Komentarz opublikowany na platformie „Legalis.pl”.