Sąd Najwyższy 4 listopada 2010 r. wydał wyrok (II PK 109/10), w którego ustnym uzasadnieniu stwierdził, że strony nie mogą w porozumieniu o rozwiązaniu stosunku pracy swobodnie zmieniać obiektywnie istniejących przyczyn rozwiązania umowy o pracę. Stan faktyczny rozpoznawanej sprawy był następujący – pracodawca utracił zaufanie wobec pracownika w związku z podejrzeniami natury karnej i zakomunikował podwładnemu zamiar wypowiedzenia umowy o pracę. Pracownik w odpowiedzi poprosił, aby rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło na podstawie porozumienia stron. Pracodawca, mając na względzie w szczególności długoletni staż pracownika – wyraził zgodę na taki tryb rozwiązania umowy. W porozumieniu strony zdawkowo wskazały, że przyczyną rozwiązania jest przyczyna niedotycząca pracownika (nie precyzując jej). Pracodawca wypłacił pracownikowi trzymiesięczną odprawę ustawową z tytułu rozwiązania stosunku pracy. W porozumieniu strony ustaliły ponadto, że pracownikowi nie przysługują żadne inne świadczenia. U pracodawcy obowiązywał w tym czasie układ zbiorowy pracy, który przewidywał w okresie dziesięciu lat program dobrowolnych odejść. Zgodnie ze wspomnianym programem pracownicy rozwiązujący stosunki pracy z przyczyn niedotyczących pracowników za porozumieniem stron byli uprawnieni do dodatkowych odpraw z tytułu rozwiązania stosunku pracy, których wysokość uzależniona była od stażu pracy. Układ stanowił jednak, że program dobrowolnych odejść nie ma zastosowania w przypadku redukcji zatrudnienia w wyniku kryzysu gospodarczego. W układzie wskazano, jakie okoliczności uznawane są przez strony za kryzys gospodarczy. Po rozwiązaniu stosunku pracy pracownik wystąpił do pracodawcy o wypłatę odprawy na podstawie programu dobrowolnych odejść. Po odmowie wypłaty wniósł pozew do sądu. Sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwa i zasądził dodatkową odprawę. Sąd drugiej instancji w wyniku rozpoznania apelacji wniesionej przez pracodawcę oddalił powództwo. Pracownik wniósł skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, który 4 listopada 2010 r. wydał wyrok (II PK 109/10) oddalający skargę pracownika. Sąd Najwyższy wskazał, że prawdziwą przyczyną rozwiązania stosunku pracy była przyczyna dotycząca pracownika. Sąd Najwyższy podkreślił, że strony mocą oświadczeń woli nie są w stanie zmienić obiektywnie istniejących przyczyn, dla których porozumienie zostało zawarte. W konsekwencji ustalenie przez sąd niższej instancji prawdziwej przyczyny rozwiązania stosunku pracy, nawet wbrew wyraźnemu postanowieniu umownemu, musi prowadzić do skutków prawnych, jakie wiążą się z prawdziwą – a nie z uzgodnioną przez strony – przyczyną rozwiązania stosunku pracy. Wyrok potwierdza, że możliwość kształtowania skutków prawnych mocą oświadczeń woli stron nie ma charakteru absolutnego, a ponadto potwierdza – skądinąd kwestię oczywistą – tzn., że nie powinno się do porozumień wpisywać nieprawdziwych przyczyn rozwiązania stosunku pracy.
