Nie jest dopuszczalne wydanie decyzji udzielającej pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego, gdy wobec tego obiektu toczy się postępowanie naprawcze prowadzone w trybie art. 50 i 51 ustawy – Prawo budowlane.
Niedopuszczalne jest łączenie szczególnego trybu postępowania legalizacyjnego (postępowania naprawczego) z odrębnym trybem postępowania dotyczącym udzielania pozwolenia na użytkowanie obiektów budowlanych (art.59 Prawa budowlanego), jak też stosowanie tych trybów zamiennie. Odmienne są bowiem przesłanki prawne podejmowania przez organy decyzji w tych trybach. Odmienny jest też krąg stron w tych postępowaniach i adresatów decyzji wydanych w każdym z tych trybów. Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 14 czerwca 2016 r. (IIOSK 2459/14), w którym oddalił skargę kasacyjną od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z 28 maja 2014 r. (II SA/Rz24/14).
Wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym. Inwestorzy zwrócili się do powiatowego inspektora nadzoru budowlanego (PINB)z wnioskiem o udzielenie pozwolenia na użytkowanie dla budynku mieszkalno-użytkowego wybudowanego na podstawie pozwolenia na budowę. PINB wydał decyzję odmawiającą udzielenia pozwolenia na użytkowanie. Od decyzji tej inwestorzy złożyli odwołanie, jednak wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego (WINB)utrzymał w mocy tę decyzję. WINB ustalił, że w stosunku do tej samej inwestycji przed organem nadzoru budowlanego toczy się inne postępowanie, a mianowicie postępowanie dotyczące istotnego odstępstwa od zatwierdzonego projektu budowlanego przy przedmiotowym budynku (tzw.postępowanie naprawcze prowadzone na podstawie art. 50 i 51 Prawa budowlanego). WINB uznał, że w sytuacji, gdy prowadzone jest postępowanie naprawcze, nie jest dopuszczalne wydanie pozwolenia na użytkowanie.
Rozpoznając skargę inwestorów na decyzję WINB, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie (WSA)oddalił tę skargę. WSA, powołując się na przepisy art. 59 ust. 1 i 5 Prawa budowlanego, wskazał, że nie pozostawiają one wątpliwości, iż inwestor, który dokonał istotnych odstępstw od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę nie może oczekiwać, że uzyska pozwolenie na użytkowanie bez doprowadzenia obiektu budowlanego do stanu zgodnego z prawem (tj.do momentu pozytywnego ukończenia postępowania naprawczego). W sprzeczności z wyżej powołanymi przepisami byłby pogląd dopuszczający prowadzenie równoległe postępowania naprawczego i postępowania o wydanie pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną inwestorów. NSA podzielił stanowisko sądu I instancji, że zasadnie przyczyną odmowy udzielenia pozwolenia na użytkowanie było prowadzenie postępowania naprawczego w trybie art. 51 Prawa budowlanego. Postępowanie to stanowi barierę do wydania pozwolenia na użytkowanie przed zakończeniem postępowania naprawczego. Ponieważ realizując inwestycję, inwestorzy w sposób istotny odstąpili od zatwierdzonego projektu budowlanego, to w pierwszej kolejności należy przeprowadzić postępowanie w celu legalizacji samowoli budowlanej. Zaś przepisu art. 59 Prawa budowlanego, stanowiącego podstawę do prowadzenia postępowania w sprawie pozwolenia na użytkowanie, nie można stosować samoistnie w celu legalizacji samowoli budowlanej. Postępowanie naprawcze i postępowanie w sprawie pozwolenia na użytkowanie mają odmienny przedmiot regulacji i prowadzone są w odmiennych trybach.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 czerwca 2016 r., sygn. akt II OSK 2459/14.
KOMENTARZ: Tomasz Duchniak radca prawny, kancelaria Sołtysiński Kawecki & Szlęzak
Uzyskanie pozwolenia na budowę jest jednym z wymaganych przez ustawę (obok zawiadomienia o zakończeniu budowy) sposobów zakończenia procesu budowlanego. Przed wydaniem pozwolenia na użytkowanie organ nadzoru budowlanego przeprowadza obowiązkową kontrolę budowy. Jej podstawowym celem, jest stwierdzenie, czy budowa była prowadzona zgodnie z ustaleniami i warunkami określonymi w pozwoleniu na budowę. Jednak w sytuacji, gdy w toku realizacji inwestycji doszło do istotnego odstępstwa od zatwierdzonego projektu budowlanego, w zwykłym toku postępowania nie jest możliwe udzielenie pozwolenia na użytkowanie. W takim przypadku w pierwszej kolejności należy przeprowadzić tzw. postępowanie naprawcze na podstawie art. 50 i 51 Prawa budowlanego. Jego celem jest doprowadzenie wykonanych robót do stanu zgodnego z prawem, czyli, mówiąc potocznie, legalizacja robót. Dopiero w rezultacie postępowania naprawczego może dojść do nałożenia na inwestora obowiązku uzyskania pozwolenia na użytkowanie. W omawianym wyroku NSA trafnie zwrócił uwagę na różnicę pomiędzy oboma postępowaniami: naprawczym i w sprawie pozwolenia na użytkowanie. Prowadzenie postępowania naprawczego blokuje możliwość równoległego prowadzenia postępowania w sprawie pozwolenia na użytkowanie. Z drugiej strony, w orzecznictwie sądowoadministracyjnym wskazuje się, że gdy w obrocie prawnym znajduje się decyzja o pozwoleniu na użytkowanie, nie jest dopuszczalne prowadzenie postępowania naprawczego. W takim przypadku decyzja o pozwoleniu na użytkowanie stanowi potwierdzenie, że proces budowlany został przeprowadzony prawidłowo (por.wyrok NSA z 9 kwietnia 2013 r., II OSK 2370/11, wyrok NSA z 20 maja 2011 r., II OSK 887/10oraz wyrok WSA w Warszawie z dnia 20 listopada 2015 r., VII SA/Wa1515/15).