W przypadku podziału spółki przez wydzielenie nie ma zastosowania art. 531 § 3 KSH, ponieważ składniki majątku oraz zobowiązania spółki dzielonej, które nie zostały przypisane spółce przejmującej w ramach planu podziału, pozostają w spółce dzielonej.
Wyrok SN z 23.3.2017 r., I CSK 462/16 A Sp. z o.o. wytoczyła powództwo przeciw B Sp. z o.o. o zapłatę za prefabrykaty dostarczone na rzecz C S.A. w ramach wykonania umowy zawartej przez A i C przed wydzieleniem B ze spółki C. Przed wytoczeniem powyższego powództwa B została wydzielona z C w ramach procedury podziału przez wydzielenie, o której mowa w art. 529 § 1 pkt 4 KSH.
Sąd I instancji uznał, że za zobowiązania, które nie zostały przypisane B w planie podziału, odpowiada co do zasady C jako spółka dzielona, jednak B ponosi za nie odpowiedzialność solidarną na zasadzie art. 546 § 1 KSH, czyli do wartości aktywów netto przypisanych B w planie podziału.
Sąd II instancji orzekł, że za zobowiązania wynikające z umowy nieprzypisane B w planie podziału, B ponosi solidarną odpowiedzialność z C na zasadzie art. 531 § 3 KSH.
Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok przekazując sprawę do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu SN wskazał m.in., że zasada solidarnej odpowiedzialności wynikająca z art. 531 § 3 KSH jest bezprzedmiotowa w przypadku podziału przez wydzielenie.
Komentarz
Sąd Najwyższy słusznie uznał, że w przypadku podziału przez wydzielenie spółka dzielona nadal zachowuje swój byt prawny, a zatem składniki majątku oraz zobowiązania, które nie zostały przypisane w planie podziału bezpośrednio spółce przejmującej (wydzielanej), pozostają w spółce dzielonej. Z tego względu, ewentualne postanowienia planu podziału określające, które składniki majątku pozostają w spółce dzielonej, mają jedynie deklaratywny charakter.
W konsekwencji wynikająca z art. 531 § 3 KSH zasada solidarnej odpowiedzialności spółki przejmującej lub nowo zawiązanej za zobowiązania spółki dzielonej nieprzypisane w planie podziału nie ma zastosowania w odniesieniu do podziału przez wydzielenie.
Zdecydowana większość doktryny potwierdza, że art. 531 § 3 KSH jest bezprzedmiotowy w przypadku podziału przez wydzielenie przede wszystkim z uwagi na specyfikę tego rodzaju podziału, a zwłaszcza fakt, iż spółka dzielona nadal pozostaje w obrocie prawnym (tak. m.in. M. Rodzynkiewicz, komentarz do art. 491–633 KSH, [w:] A. Opalski (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Legalis/el. 2016, uw. 5; A. Rachwał, komentarz do art. 531 KSH [w:] J. Bieniak i in.: Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Legalis/el. 2015, uw. 12; P. Pinior, komentarz do art. 531 KSH, [w:] J. Strzępka (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Legalis/el. 2015, uw. 9.).
Odmienne stanowisko prezentują T. Siemiątkowski i A. Zwara, [w:] T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz (red.), Komentarz. Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. IV, Warszawa 2011, s. 197, nie określając jednak zakresu, w jakim zasady wynikające z art. 531 § 3 KSH miałyby być stosowane do podziału przez wydzielenie.
Autorzy wyrażają jedynie pogląd, iż art. 531 KSH jako całość odnosi się do obydwu modeli podziału, gdyż § 2 wprost reguluje skutki związane nie tylko z nadejściem dnia podziału, ale również dnia wydzielenia. W związku z powyższym, wyłączenie zastosowania art. 531 § 3 KSH do podziału przez wydzielenie powinno expressis verbis wynikać z treści tego przepisu.
Podział przez wydzielenie charakteryzuje się istotnymi odrębnościami w porównaniu do tzw. podziałów przez rozdzielenie. Sąd Najwyższy słusznie podkreślił, że istotą podziału przez wydzielenie jest przeniesienie na spółkę przejmującą jedynie części majątku spółki dzielonej ściśle określonego w planie podziału (w tym zakresie dochodzi do skutku częściowa sukcesja uniwersalna pomiędzy spółką dzieloną i wydzielaną). Spółka dzielona nie traci bytu prawnego, a zatem nadal może być podmiotem praw i obowiązków. Z tego względu, solidarna odpowiedzialność wszystkich spółek uczestniczących w podziale za zobowiązania pominięte w planie podziału, które pozostają przy spółce dzielonej, nie znajduje żadnego uzasadnienia. Zgoła odmienna sytuacja ma miejsce w przypadku podziału przez rozdzielenie, który nie może doprowadzić do „wygaszenia” długów i odpowiedzialności za nie spółki dzielonej poprzez pominięcie ich w planie podziału. Interesy wierzycieli w tym zakresie chroni reguła solidarnej odpowiedzialności spółek przejmujących za zobowiązania spółki dzielonej pominięte w planie podziału. W przeciwieństwie jednak do podziału przez rozdzielenie, w ramach podziału przez wydzielenie nie jest w ogóle konieczne określanie losu składników majątku, których w planie podziału nie przypisano wprost spółce przejmującej, a zatem solidarna odpowiedzialność za te zobowiązania na podstawie art. 531 § 3 KSH jest też zbędna.
Sąd Najwyższy zauważył ponadto, że do powyższych konkluzji wprost prowadzi również wykładnia art. 534 § 1 KSH, który określa obligatoryjne elementy planu podziału. Należy do nich m.in. dokładny opis i podział składników majątku (aktywów i pasywów) przypadających spółkom przejmującym lub nowo zawiązanym. Wobec powyższego spółka dzielona zachowuje wszelkie składniki majątku nieprzypisane w planie podziału.
Sąd Najwyższy powołał wcześniejsze orzeczenia potwierdzające, że w przypadku podziału przez wydzielenie, składniki majątku nierozdzielone w planie podziału pozostają nadal w spółce dzielonej, podczas gdy analogiczna sytuacja w sytuacji podziału przez rozdzielenie powoduje, iż nierozdzielone składniki majątku stanowią współwłasność w częściach ułamkowych spółek uczestniczących w podziale (por. wyroki SN: z 18.2.2009 r., I CZ 7/09, Legalis oraz z 8.4.2009 r., V CSK 410/08, Legalis).
W tym kontekście SN nawiązał do kontrowersji w judykaturze i doktrynie dotyczących podobnego problemu dotyczącego solidarnej odpowiedzialności przewidzianej w art. 546 § 1 KSH. Na tle tego przepisu powstaje zagadnienie, czy za zobowiązania przypisane w planie podziału spółce wydzielonej, odpowiada solidarnie ze spółką przejmującą także spółka dzielona. Sąd Najwyższy w wyroku z 24.10.2012 r. (III CSK 18/12, Legalis) uznał, że w wyniku podziału przez wydzielenie spółka dzielona nie odpowiada za swoje dotychczasowe zobowiązania, jeżeli zostały one przypisane spółce przejmującej. Podstawy takiej odpowiedzialności nie stanowi art. 546 § 1 KSH w zw. z art. 529 § 2 KSH (zapadły jednak także odmienne wyroki SN a doktryna skłania się ku tezie, że ww. przepis znajduje jednak zastosowanie do podziału przez wydzielenie).
Orzeczenie SN unaocznia skalę problemów w zakresie stosowania przepisów Kodeksu spółek handlowych o podziale do jednego z jego typów, to jest do podziału przez wydzielenie, który w praktyce jest najczęstszym sposobem przeprowadzania tego rodzaju restrukturyzacji spółek. Ustawowe uregulowanie tej procedury jest szczątkowe i sprowadza się w znacznej mierze do odpowiedniego stosowania do wydzielenia przepisów dotyczących podziału przez rozdzielenie (art. 529 § 2 KSH), co ze względu na odmienną specyfikę wydzielenia wymaga skomplikowanych zabiegów interpretacyjnych, o czym świadczy chociażby ww. kontrowersja dotycząca stosowania art. 546 § 1 KSH do podziału przez wydzielenie. Bez wątpienia analizowane orzeczenie właściwie przesądza interpretację art. 531 § 3 KSH, a odmienne rozstrzygnięcia należałoby uznać za niezgodne ze specyfiką podziału przez wydzielenie oraz ratio legis odróżnienia tego rodzaju podziału od podziału przez rozdzielenie. W kontekście analizowanego orzeczenia pozostaje jednak do definitywnego rozstrzygnięcia (przede wszystkim w judykaturze), czy do procedury podziału przez wydzielenie znajduje zastosowanie reguła solidarnej odpowiedzialności spółki dzielonej za zobowiązania przypisane spółce przejmującej (art. 546 § 1 KSH; w orzeczeniu z 19.5.2016 r., III CZP 20/16, niepubl. SN wydaje się skłaniać ku przyjęciu tezy, że ze względu na funkcję ochronną tego przepisu dla wierzycieli, reguła ta powinna także obowiązywać przy wydzieleniu, co jest odmiennym poglądem od wyrażonego przez SN w ww. wyroku z 24.10.2012 r.).
Komentarz opublikowany na platformie „Legalis.pl”.