ORZECZNICTWO:
Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, składany w toku postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, powinien zawierać m.in.opis trzech wariantów przedsięwzięcia: proponowanego przez inwestora, racjonalnego wariantu alternatywnego, oraz racjonalnego wariantu najkorzystniejszego dla środowiska wraz z uzasadnieniem ich wyboru. Tzw. wariant zerowy, polegający na braku realizacji planowanego przedsięwzięcia, nie może stanowić żadnego z ww. wariantów wymaganych przez ustawodawcę.
Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 16 maja 2017 r. (IIOSK 2105/16), w którym oddalił skargę kasacyjną od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 5 lutego 2016 r. (IVSA/Wa710/15).
Wyrok został wydany w następującym stanie faktycznym. Inwestor złożył wniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla inwestycji polegającej na budowie i rozbudowie drogi publicznej. Po rozpatrzeniu tego wniosku regionalny dyrektor ochrony środowiska w Warszawie (RDOŚ) ustalił w drodze decyzji środowiskowe uwarunkowania dla planowanego zamierzenia inwestora.
Odwołanie od tej decyzji wnieśli przeciwnicy inwestycji. Po przeprowadzeniu postępowania odwoławczego generalny dyrektor ochrony środowiska (GDOŚ)uchylił zaskarżoną decyzję i w tym zakresie orzekł we własnym zakresie, a w pozostałej części utrzymał w mocy decyzję RDOŚ. GDOŚ wskazał, że w okresie przeznaczonym na składanie uwag przez społeczeństwo wpłynęły liczne uwagi i wnioski (złożone głównie przez mieszkańców domów położonych w bliskiej lokalizacji przebiegu drogi).
Na skutek tych uwag i wniosków inwestor przedłożył dodatkowe wyjaśnienia. Jednak RDOŚ, zdaniem organu odwoławczego, nie miał obowiązku przeprowadzenia ponownie postępowania z udziałem społeczeństwa, ponieważ po wpływie dodatkowych wyjaśnień od inwestora społeczeństwo miało jeszcze dziesięć dni na zapoznanie się z kompletnym materiałem zebranym w sprawie. Brak przeprowadzenia takiego dodatkowego postępowania z udziałem społeczeństwa nie miał wpływu na wynik postępowania. Na decyzję GDOŚ skarżący złożyli skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. WSA uwzględnił ją i uchylił decyzję GDOŚ. Sąd stwierdził, że organ I instancji, po uzyskaniu dodatkowych wyjaśnień od inwestora, powinien był powtórzyć procedurę z udziałem społeczeństwa. W ocenie WSA wyjaśnienia uzyskane od inwestora dotyczyły istotnych kwestii, mogących mieć wpływ na wynik sprawy. Wyjaśnienia te obejmowały m.in. prognozy ruchu dla lat 2016 i 2025, planowaną wycinkę drzew na trasie przebiegu drogi i brak kilometrażu dla planowanego rozmieszczenia ekranów akustycznych. Zdaniem sądu informacje te stanowiły podstawę do wydania decyzji środowiskowej, dlatego brak ponownego przeprowadzenia postępowania z udziałem społeczeństwa spowodował naruszenie przepisu art. 30 w zw. z art. 33 ust. 1 pkt 5 i 7 oraz ust. 2 ustawy z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Nadto WSA zauważył, że raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko zawierał uchybienia, które dodatkowo uzasadniały uchylenie decyzji GDOŚ. W ocenie WSA nie wyjaśniono należycie, z jakiego powodu odstąpiono od przyjęcia do realizacji alternatywnego wariantu realizacji przedsięwzięcia, i to zważywszy, że, jak wynika ze wstępnych ustaleń, mógłby on być najkorzystniejszy dla środowiska.
Od wyroku WSA skargę kasacyjną wywiódł GDOŚ. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił jednak tę skargę. NSA podzielił stanowisko sądu I instancji, że zaniechanie w postaci nieprzeprowadzenia ponownego postępowania z udziałem społeczeństwa w sytuacji, gdy przedstawione przez inwestora dodatkowe wyjaśnienia miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, stanowiło naruszenie przepisów ustawy.
NSA zwrócił również uwagę, że przedstawiony przez inwestora raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko nie spełnia wymogów ustawowych, ponieważ nie zawiera opisu trzech wariantów planowanego przedsięwzięcia, tj. wariantu proponowanego przez wnioskodawcę, racjonalnego wariantu alternatywnego, i racjonalnego wariantu najkorzystniejszego dla środowiska, wraz z uzasadnieniem ich wyboru. Obowiązek przedstawienia trzech wariantów inwestycyjnych wynika z art. 66 ust. 1 pkt lit. a) i b) ww. ustawy. Tymczasem w przedmiotowym raporcie przedstawiono wariant proponowany przez wnioskodawcę oraz wariant alternatywny, a także wariant polegający na braku realizacji przedsięwzięcia. Zdaniem NSA wariant polegający na zaniechaniu realizacji przedsięwzięcia (tzw.wariant zerowy) nie może być uznany za jeden z wariantów wymaganych ustawą. Tym samym w raporcie przedstawiono jedynie dwa warianty inwestycji, zamiast wymaganych trzech wariantów.
sygnatura akt II OSK 2105/16 >
ZDANIEM EKSPERTA:
Tomasz Duchniak radca prawny Kancelaria Sołtysiński Kawecki & Szlęzak
Komentowany wyrok uważam za słuszny. Jedną z kwestii w nim poruszonych były warianty przedsięwzięcia konieczne do przedstawienia w raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. W tym kontekście warto zwrócić uwagę, że na podstawie dawniej obowiązujących przepisów, tj. ustawy – Prawo ochrony środowiska w brzmieniu sprzed 15 listopada 2008 r. (tj.przed dniem wejścia w życie ustawy z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko) wariant polegający na niepodejmowaniu przedsięwzięcia stanowił jeden z wariantów, który obligatoryjnie powinien zostać opisany w raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Jednak w świetle obowiązujących przepisów nie powinno budzić wątpliwości, że, co do zasady, w raporcie opisane powinny być trzy warianty przedsięwzięcia: wariant proponowany przez wnioskodawcę, racjonalny wariant alternatywny oraz racjonalny wariant najkorzystniejszy dla środowiska. Jak się wydaje, w niektórych przypadkach możliwe jest ograniczenie liczby wariantów do dwóch, lecz dotyczy to sytuacji, gdy wariant proponowany przez wnioskodawcę jest jednocześnie wariantem najkorzystniejszym dla środowiska. Obecnie zatem w żadnym wypadku rozwiązanie polegające na zaniechaniu realizacji przedsięwzięcia nie może być uznane za jeden z ww. wariantów przedsięwzięcia. Jak się bowiem podkreśla w orzecznictwie, zamiarem ustawodawcy było stworzenie warunków dla szerszego wyboru niż tylko alternatywy pomiędzy realizowaniem przedsięwzięcia a jego zaniechaniem. Chodziło o wybór pomiędzy wariantami oddziałującymi w różny sposób na środowisko.