Odejście z firmy nie zwalnia z zachowania poufności
Przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji dotyczące tajemnicy przedsiębiorstwa mają zastosowanie także do byłych pracowników.
W 2018 r. przy okazji nowelizacji przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (dalej: uznk) – będących wynikiem implementacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943 z 8 czerwca 2016 r. w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem i ujawnianiem (dalej: Dyrektywa) – usunięto art. 11 ust. 2 uznk wskazujący, iż naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa może dopuścić się również osoba, która świadczyła pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego. Aktualna treść ustawy nie wskazuje wyraźnie, kto może dopuścić się czynu nieuczciwej konkurencji w postaci przekazania, ujawnienia lub wykorzystania cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa.
Ten problem ma bezpośrednie przełożenie na sposób stosowania prawa przez polskie sądy, które nie zawsze mają jednolite stanowisko co do tego, czy byli pracownicy mogą popełnić omawiany czyn nieuczciwej konkurencji, a tym samym ponosić wobec byłego pracodawcy odpowiedzialność przewidzianą w uznk. Przesądzenie, czy przedsiębiorca może pozwać byłego pracownika na podstawie przepisów uznk, jest o tyle istotne, iż wywiedzenie roszczenia na podstawie tej ustawy umożliwia łatwiejszy sposób oszacowania szkody (zob. art. 18 ust. 4 i 5 uznk), a w niektórych przypadkach odwraca ciężar dowodzenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 25 września 2019 r., III CSK 217/17).
Brak odrębnej umowy
Problem nabiera szczególnego znaczenia, gdy pracodawca nie zawarł z byłym pracownikiem umowy o zachowaniu poufności, a więc nie istnieje dodatkowy stosunek prawny, z którego wynika zobowiązanie mogące zostać naruszone i być podstawą odpowiedzialności tej osoby.
Tytułem przykładu, Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie o udzielenie zabezpieczenia roszczeń przeciwko pracownikowi (XXIV Wydział ds. Własności Intelektualnej – XXIV GWo 11/20, niepublikowane) oddalił wniosek oparty na naruszeniu art. 11 uznk i roszczeniach z art. 18 tej ustawy, wskazując, iż:
- adresatami treści zakazów zawartych w znowelizowanym art. 11 uznk są wyłącznie przedsiębiorcy, a zatem nie mogą być nimi pracownicy,
- stwierdzenie, że na podstawie art. 11 uznk legitymowani mogą być też pracownicy, mogłoby nastąpić jedynie w wyniku wykładni rozszerzającej o cechach wykładni prawotwórczej, skoro ustawodawca nie przewidział takiej możliwości wprost w art. 11 uznk,
- wnioskodawca nie wykazał, aby uczestniczka była przedsiębiorcą, a nie jedynie jego pracownikiem, zatem nie może skierować przeciwko niej roszczenia zakazowego na podstawie art. 11 w zw. z art. 18 ust. 1 uznk.
Choć sąd był świadom nowelizacji przepisów i faktu, że wynikają one z implementacji do polskiego porządku prawnego aktu prawa UE, uznał, że brak wyraźnego odniesienia do pracownika/byłego pracownika jako adresata normy z art. 11 uznk wyklucza możliwość popełnienia przez taką osobę czynu nieuczciwej konkurencji w postaci naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa.
Sprzeczność z prawem UE
To stanowisko pozostaje w sprzeczności z istotą nowelizacji i zasadami wykładni prawa wspólnotowego, z którego wynika, iż sądy państw członkowskich (i inne organy państwowe) zobowiązane są do wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem UE, jego treścią i celem. Z treści Dyrektywy (art. 2 pkt 3) wynika wprost, iż sprawcą naruszenia może być każda osoba fizyczna lub prawna, która bezprawnie pozyskała, wykorzystała lub ujawniła tajemnicę przedsiębiorstwa.
Co więcej, Dyrektywa została przyjęta w zgodzie z umowami międzynarodowymi, którymi związane są państwa członkowskie (pkt 6 preambuły) i w celu ujednolicenia ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa w skali europejskiej z uwagi na dotychczasowe różnice w podejściu do jej ochrony (pkt 7-10 preambuły).
Polska pozostaje także stroną umowy międzynarodowej – Porozumienia w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej z 15 kwietnia 1994 r. (tzw. porozumienia TRIPS), które z uwagi na jego ratyfikację stanowi część polskiego porządku prawnego. Z treści tego porozumienia nie wynika, aby w zakresie ujawniania tajemnic przedsiębiorstwa ograniczało się ono do przedsiębiorców (por. art. 39 porozumienia TRIPS).
Stanowisko sądu prowadzi też do niczym nieuzasadnionego podziału na dwie kategorie byłych pracowników, tj. tych, którzy:
- naruszają tajemnicę przedsiębiorstwa wykorzystując ją u kolejnego pracodawcy, którzy zdaniem sądu nie mogą odpowiadać na podstawie uznk,
- odchodząc od pracodawcy założyli działalność gospodarczą i mogą odpowiadać na podstawie uznk, bo stali się przedsiębiorcami.
Zdaniem autora:
Wbrew temu, co stwierdził sąd w omawianej sprawie, należy przyjąć, iż sprawcą czynu wskazanego w art. 11 uznk, jak i roszczeń przewidzianych w art. 18 uznk mogą być, i w praktyce najczęściej pozostają także byli pracownicy – bez wzglądu na to, czy po odejściu od pracodawcy podjęli własną działalność gospodarczą. Takie stanowisko jest akceptowane w praktyce orzeczniczej innych sądów (np. postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu, XIX Wydział ds. Własności Intelektualnej, sygn. XIX GWo 2/20, niepublikowane). Dlatego należy mieć nadzieję, iż komentowany przykład stanie się jedynie pojedynczym przypadkiem, a nie utrwaloną linią orzeczniczą.
Źródło: Rzeczpospolita, autor: Damian Ludwiniak
