Darczyńca może zastrzec w umowie, że przekazanie pieniędzy jest związane ze spełnieniem jakiegoś warunku. Nie wstrzymuje to jednak obowiązku zgłoszenia jej do urzędu skarbowego. Inaczej przepadnie zwolnienie.
Przekonała się o tym czytelniczka, której rodzice darowali dużą kwotę na zakup mieszkania. W aneksie do umowy zastrzegli, że jeśli do końca 2012 r. mieszkanie nie zostanie kupione, to oni odwołują darowiznę.
Pieniądze trafiły na konto córki, za które kupiła mieszkanie, a następnie zgłosiła darowiznę w urzędzie skarbowym. Ten uznał jednak, że zgłoszenie było spóźnione, bo półroczny termin na zgłoszenie należy liczyć od daty otrzymania darowizny, a nie od zakupu mieszkania (czyli ziszczenia się warunku zapisanego w umowie). Z tego powodu wszczął postępowanie podatkowe.
Czytelniczka nie zgadza się z taką interpretacją. Zdaniem ekspertów rację w tym sporze ma jednak fiskus.
Zgłoszenie nabycia warunkiem zwolnienia
Zwolnienie z podatku darowizny pieniężnej od bliskiego krewnego (w tym od rodzica) jest uzależnione od spełnienia dwóch warunków. Pierwszy to zawiadomienie naczelnika urzędu skarbowego o nabyciu majątku w ciągu sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Drugi to udokumentowanie otrzymania pieniędzy na konto lub przekazem pocztowym.
– Niedopełnienie tych formalności skutkuje opodatkowaniem darowizny na zasadach ogólnych – przypomina Ilona Szczepańska, prawnik i wykładowca Uczelni Łazarskiego.
Kluczowa jest więc data powstania obowiązku podatkowego, od której zaczyna biec sześciomiesięczny termin.
– Obowiązek ten zasadniczo powstaje z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie niedochowania tej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia – tłumaczy Emilia Sroka, adwokat w zespole podatkowym kancelarii Sołtysiński Kawecki & Szlęzak.
Powstanie obowiązku podatkowego
Co jednak, gdy umowa darowizny zostanie zawarta pod warunkiem?
– Rozróżnia się warunek zawieszający, a więc uzależnienie powstania skutków czynności prawnej od określonego zdarzenia, oraz rozwiązujący, którego ziszczenie się powoduje ustanie skutków umowy – mówi Grzegorz Maślanko, radca prawny, partner w Grant Thornton.
Zastrzeżony w umowie warunek może mieć skutki podatkowe, co wyraźnie wynika z art. 6 ust. 2 i 3 ustawy o podatku spadków i darowizn. Przy nabyciu pod warunkiem zawieszającym obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jego spełnienia.
– To przesunięcie momentu powstania obowiązku podatkowego nie dotyczy nabycia pod warunkiem rozwiązującym – podkreśla Emilia Sroka. – Takie nabycie uważa się w świetle ustawy za bezwarunkowe – wyjaśnia.
Eksperci wskazują, że zakwalifikowanie warunku jako zawieszającego bądź rozwiązującego zależy od woli stron umowy darowizny.
– Organ podatkowy powinien respektować ustalenia stron i odczytać treść umowy z uwzględnieniem ich zgodnego zamiaru i celu czynności prawnej – podkreśla Ireneusz Krawczyk, radca prawny, partner w Kancelarii Ożóg i Wspólnicy.
Moment zawarcia umowy
W ocenie Grzegorza Maślanko, w sprawie przedstawionej przez naszą czytelniczkę nie chodziło raczej o warunek zawieszający. – Darczyńcy przekazali już bowiem córce pieniądze, a przewidziane w umowie odwołanie darowizny polega na odwróceniu jej skutków. Jest to charakterystyczne dla ziszczenia się warunku rozwiązującego – uzasadnia Grzegorz Maślanko. W tej sytuacji dla celów podatkowych nabycie pieniędzy uważa się za bezwarunkowe już w momencie zawarcia umowy.
– Sześciomiesięczny termin do zgłoszenia darowizny urzędowi skarbowemu powinien być więc liczony od przekazania pieniędzy na rachunek obdarowanego – mówi ekspert Grant Thornton.
Także Emilia Sroka jest zdania, że umowa między czytelniczką a jej rodzicami została zawarta pod warunkiem rozwiązującym.
– To oznacza, że moment powstania obowiązku podatkowego nie przesunął się do dnia podpisania umowy zakupu mieszkania – podkreśla nasza rozmówczyni.
Zwrot darowizny bez wpływu na podatek Eksperci zwracają również uwagę na to, że nawet jeśli spełniona już darowizna zostanie odwołana, nie daje to żadnych podstaw do domagania się od urzędu skarbowego zwrotu zapłaconego już podatku od spadków i darowizn.
– Skoro przyrzeczone świadczenie przewidziane w umowie darowizny zostało spełnione, to powstał obowiązek podatkowy, na który nie ma wpływu późniejszy zwrot przedmiotu darowizny – mówi Emilia Sroka.
Dodaje, że takie stanowisko prezentują obecnie jednolicie sądy administracyjne (np. wyrok WSA w Warszawie z 20 czerwca 2012 r. sygn. VIII SA/Wa 79/12, wyrok NSA z 19 kwietnia 2000 r., sygn. akt I SA/Lu 68/99).
