mec. Borys Sawicki, Dziennik Gazeta Prawna
Finansowanie przez spółkę nabycia jej akcji może zostać udzielone tylko przy spełnieniu warunków określonych w art. 345 k.s.h. Musi się odbywać na warunkach rynkowych.
Financial assistance to według art. 345 kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) finansowanie przez spółkę, bezpośrednio lub pośrednio, nabycia lub objęcia emitowanych przez nią akcji. Może przybrać postać pożyczki, zaliczkowej wypłaty i ustanowienia zabezpieczenia.
Ograniczenia dotyczące transakcji o charakterze financial assistance w prawie państw europejskich mają swoje źródło w drugiej Dyrektywie nr 77/91/EWG z 13 grudnia 1976 r., która wprowadziła zakaz tego typu finansowania z drobnymi wyjątkami. Po ponad 20 latach obowiązywania zakazu okazało się, że jest on zbyt szeroki i uniemożliwia nie tylko transakcje niepożądane, ale także niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki. Chodziło tu wszczególności o transakcje typu LBO (leveraged buyout) i MBO (management buyout), w których nabycie akcji finansowane jest długiem. Wskazywano na potrzebę ułatwienia zmian w strukturze akcjonariatu.
W 2006 roku do II dyrektywy wprowadzono zmiany zezwalające na finansowanie nabycia lub objęcia emitowanych przez spółki akcji – ale wyłącznie na zasadach i warunkach określonych wdyrektywie. Implementacja zmienionych postanowień dyrektywy do prawa polskiego nastąpiła poprzez zmiany art. 345 k.s.h.
Artykuł 345 k.s.h. odnosi się do finansowania przez spółkę akcyjną nabycia lub objęcia akcji przez nią samą emitowanych.
Spółka akcyjna może zatem – nie stosując ograniczeń wynikających z art. 345 ksh – finansować nabycie lub objęcie akcji w innej spółce (w tym spółce akcyjnej), zarówno z nią powiązanej (spółce matce, spółce córce, spółce siostrze), jak i niepowiązanej.
Ograniczeniom podlegać będą na przykład: udzielenie przez spółkę, która emituje akcje, poręczenia na rzecz banku finansującego nabywcę tych akcji albo dokonanie dopłat do kapitału zakładowego nabywcy będącego spółką z ograniczoną odpowiedzialnością.
Finansowanie podlega reglamentacji niezależnie od tego, czy adresowane jest do nabywcy akcji bezpośrednio, czy też pośrednio, a więc do osoby trzeciej, która zapewnia nabywcy finansowanie (np. udzielenie przez bank spółki emitującej akcje na jej żądanie gwarancji bankowej, której beneficjentem jest bank finansujący nabywcę, ustanowienie na rzecz tego ostatniego zabezpieczeń na majątku spółkiemitenta itp.). Ograniczenia stosuje się wyłącznie do spółek akcyjnych.
Finansowanie musi się zatem odbywać na warunkach rynkowych. Przykładowo gdy spółka udziela pożyczki na rzecz nabywcy akcji, oprocentowanie pożyczki nie powinno odbiegać od warunków, które nabywca akcji mógłby uzyskać od osób trzecich. Również udzielane przez nabywcę akcji na rzecz spółki udzielającej finansowania zabezpieczenia pożyczki nie powinny odbiegać od takich, których nabywca akcji musiałby udzielić na rzecz osoby trzeciej.
Spółka emitująca akcje i udzielająca finansowania powinna upewnić się, że potencjalny nabywca akcji jest wypłacalny, zaś nabycie przez niego akcji powinno nastąpić za godziwą cenę.
Spółka może udzielić finansowania, jeżeli utworzyła specjalny kapitał rezerwowy z kwoty, która zgodnie z art. 348 par. 1 k.s.h. może być przeznaczona do podziału. Kwota ta łącznie nie może przekroczyć niepodzielonego zysku za ostatni rok obrotowy powiększonego o niepodzielony zysk z lat poprzednich oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy; kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, akcje własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub statutem powinny być przeznaczone z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe.
Kapitał rezerwowy obowiązuje także w przypadku, gdy finansowanie ogranicza się do ustanowienia zabezpieczeń na majątku tej spółki lub polega na udzieleniu przez bank, na żądanie spółki udzielającej finansowania, gwarancji bankowej na rzecz nabywcy. Oczywiście w przypadku gdy finansowanie przyjmuje formę pożyczki (lub inną formę bezpośredniego finansowania), wypłacane środki powinny pochodzić z kapitału rezerwowego. Finansowanie powinno nastąpić w granicach i na zasadach określonych w podjętej uprzednio uchwale walnego zgromadzenia spółki. Z mocy dyspozycji art. 345 par. 5 k.s.h. do takiej uchwały nie stosuje się art. 17 par. 2 k.s.h. W braku uprzedniej uchwały finansowanie będzie nieważne.
Uchwała WZA podejmowana jest na podstawie pisemnego sprawozdania zarządu, które podlega ogłoszeniu i złożeniu do sądu rejestrowego. Powinno ono wskazywać przyczyny lub cel finansowania, interes spółki w finansowaniu, warunki (w tym zabezpieczenia interesów spółki), wpływ finansowania na ryzyko w zakresie płynności finansowej i wypłacalności i cenę nabycia lub objęcia akcji spółki z uzasadnieniem, że jest to cena godziwa.
Ograniczeń art. 345 k.s.h. nie stosuje się do świadczeń spełnianych w ramach zwykłej działalności instytucji finansowych i do świadczeń spełnianych na rzecz pracowników spółki udzielającej finansowania lub spółki z nią powiązanej, jeżeli celem udzielenia świadczeń jest ułatwienie nabycia lub objęcia przez pracowników akcji spółki.