Gazeta Prawna, Akademia Prawa Gospodarczego, mec. Tomasz Kański
Od 2 maja 2009 r. obowiązuje nowelizacja ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze. Jednym z celów zmian było ułatwienie restrukturyzacji przedsiębiorstw przez usprawnienie postępowania naprawczego. Czy regulacje faktycznie wprowadziły takie ułatwienia?
Wśród zmian przepisów prawa upadłościowego i naprawczego (p.u.n.) warto odnotować tę dokonaną w art. 84 tej ustawy. Dotychczas przepis ten stanowił, że po ogłoszeniu upadłości zmiana lub wygaśnięcie stosunku prawnego, którego stroną jest upadły, jest możliwe tylko w przypadkach określonych w ustawie, zaś wszelkie czynności dokonane wbrew ustawie są bezskuteczne wobec masy upadłości. W nowym kształcie art. 84 par. 1 p.u.n. stanowi, że postanowienie umowy, której stroną jest upadły, uniemożliwiające lub utrudniające osiągnięcie celu postępowania upadłościowego, jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości.
Nowe brzmienie omawianego przepisu odwołuje się do tak nieokreślonych pojęć, jak utrudnianie lub uniemożliwianie osiągnięcia celu postępowania upadłościowego. Zgodnie z nowym brzmieniem przepisu, nie tylko postanowienia wprowadzone do umów z upadłym po ogłoszeniu upadłości, ale także te, które istniały w danej umowie przed ogłoszeniem upadłości – niezależnie od tego, kiedy przed upadłością zostały wprowadzone – mogą zostać uznane za bezskuteczne. Dzięki tej nowej klauzuli generalnej opartej na czysto ocennych i trudno weryfikowalnych przesłankach, syndycy oraz zarządcy zyskują groźny instrument prawny, dzięki któremu będą mogli podważyć w zasadzie każde postanowienia umowy, zawartej w przeszłości w dobrej wierze, niezależnie od tego, kiedy taka umowa została zawarta. Warto pamiętać, że p.u.n. zawiera szczegółowe postanowienia, zarówno dotyczące skutków ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego (art. 91–124 ustawy), jak i możliwości stwierdzenia bezskuteczności określonych czynności prawnych upadłego dokonanych w okresach poprzedzających ogłoszenie upadłości (art. 127–135 ustawy). Dlatego też wprowadzenie wspomnianej klauzuli generalnej może co najmniej dziwić.
Przyszłość pokaże, jak syndycy i zarządcy postanowią korzystać z nowych uprawnień wynikających z art. 84 par.1 p.u.n. Istnieje jednak obawa, że pokusa posługiwania się argumentem o utrudniającym cele postępowania charakterze danego postanowienia umownego będzie przeważać, co skutkować będzie znaczną liczbą nowych sporów. Takie działania syndyków lub zarządców może nie spowodują przyspieszenia postępowania, zaś z pewnością negatywnie wpłyną na pewność obrotu, która i tak jest zagrożona w przypadku ogłoszenia upadłości kontrahenta danego przedsiębiorcy. Z tych powodów należy krytycznie ocenić nowe brzmienie art. 84 par. 1 ustawy.