Nie jest skuteczne oświadczenie woli jedynego likwidatora spółki z o.o. w likwidacji o rezygnacji z pełnionej funkcji złożone jedynemu wspólnikowi tej spółki.
Uchwała SN z 7.4.2016 r., III CZP 84/15
Sąd Najwyższy uznał, że nie jest skuteczne oświadczenie woli jedynego likwidatora spółki z o.o. o rezygnacji z pełnionej funkcji, złożone jedynemu wspólnikowi tej spółki. Sąd Najwyższy podkreślił, że brak autonomicznych rozwiązań dotyczących reprezentacji biernej spółki kapitałowej (tj. przyjmowania oświadczeń i pism kierowanych do spółki) w przypadku składania przez likwidatora oświadczenia woli o rezygnacji z pełnionej funkcji, wymusza zastosowanie regulacji dotyczących składania rezygnacji przez członka zarządu (art. 202 § 5 w zw. z art. 280 KSH). W zakresie składania przez likwidatora spółki kapitałowej, oświadczenia o rezygnacji z pełnionej funkcji, likwidator powinien być zatem traktowany tak samo jak członek zarządu.
Sąd Najwyższy przyjął, że dla określenia sposobu reprezentacji biernej spółki w zakresie składania oświadczenia likwidatora o rezygnacji z pełnionej przez niego funkcji, decydujące znaczenia ma uchwała powiększonego składu SN (7) z 31.3.2016 r. (III CZP 89/15, Legalis), dotycząca odbierania oświadczenia o rezygnacji składanego spółce kapitałowej przez członka jej zarządu. Uchwała ta powinna mieć zastosowanie również do rezygnacji likwidatora. W przypadku składania oświadczenia członka zarządu o rezygnacji z pełnionej funkcji, spółka powinna być reprezentowana przez zarząd – zgodnie z art. 205 § 2 KSH (art. 373 § 2 KSH).
Sąd Najwyższy wskazał, że ze względu na możliwe trudności w zastosowaniu przyjętej zasady biernej reprezentacji spółki z o.o. w likwidacji, możliwe jest zastosowanie rozwiązania przewidzianego w art. 276 § 4 KSH (art. 463 § 2 KSH). Zgodnie z powołaną regulacją, na wniosek osób mających w tym interes prawny sąd może, z ważnych powodów, odwołać likwidatora. Zdaniem SN, za ważny powód może zostać uznany brak możliwości złożenia przez likwidatora rezygnacji w trybie przyjętym przez SN w ww. uchwale z 31.3.2016 r.
Komentarz
Sąd Najwyższy rozstrzygnął następujące zagadnienia prawne:
– dopuszczalność złożenia przez likwidatora spółki kapitałowej rezygnacji z pełnionej funkcji oraz
– określenie adresata, któremu rezygnacja likwidatora powinna zostać zakomunikowana (jako warunek jej skuteczności).
W dotychczasowym orzecznictwie SN ani w doktrynie prawa handlowego nie kwestionuje się samej możliwości złożenia przez likwidatora spółki kapitałowej oświadczenia o rezygnacji z pełnionej przez niego funkcji. Przedstawiciele doktryny i judykatury są także zgodni co do tego, iż podstawą do złożenia przedmiotowego oświadczenia jest art. 202 § 5 KSH (przewidujący możliwość złożenia rezygnacji przez członka zarządu) w zw. z art. 280 KSH (przewidujący stosowanie do likwidatorów przepisów dot. członków zarządu) – tak m.in.: wyrok SN z 27.1.2010 r., II CSK 301/09, Legalis; wyrok SA w Łodzi z 4.4.2013 r., I ACA 1275/12, nieoubl.; uchwała SN z 7.4.2016 r., III CZP 84/15, MoP Nr 11/2016, s. 563 ; A. Kidyba, [w:] A. Kidyba, Komentarz do art. 208 KSH, Lex/el. 2016; A. Witosz, [w:] W. Pyzioł (red.), Komentarz do art. 280 KSH, Lex/el. 2008; A. Szajkowski i M. Tarska, [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański (…), Komentarz do art. 280 KSH, Legalis/el. 2014; M. Rodzynkiewicz, [w:] A. Opalski (red.), Komentarz do art. 466 KSH, Legalis/el.).
Kontrowersje budzi natomiast kwestia adresata (podmiotu lub organu spółki kapitałowej), któremu oświadczenie likwidatora o rezygnacji z pełnionej funkcji powinno zostać zakomunikowane. W judykaturze funkcjonują w tym zakresie dwa dominujące poglądy.
Po pierwsze, rezygnacji likwidatora spółki kapitałowej zastosowanie znajdzie art. 210 § 1 KSH (art. 379 § 1 KSH). Oświadczenie woli likwidatora w przedmiocie rezygnacji z pełnionej przez niego funkcji powinno zatem zostać zakomunikowane Radzie Nadzorczej (o ile organ ten został w danej spółce ustanowiony na mocy umowy spółki lub bezwzględnie wiążących przepisów ustawy) albo pełnomocnikowi, powołanemu w tym celu na mocy stosownej uchwały Zgromadzenia Wspólników (Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy). Skierowanie ww. oświadczenia do innego podmiotu (organu), w tym jedynego wspólnika spółki, powoduje jego bezskuteczność. Pogląd ten został wyrażony m.in. w wyroku SN z 27.1.2010 r. (II CSK 301/09, Legalis) oraz w wyroku SA w Łodzi z 4.4.2013 r. (I ACA 1275/12, niepubl.). W ostatnim z powołanych orzeczeń SA dopuścił także możliwość zakomunikowania rezygnacji Zgromadzeniu Wspólników (pod warunkiem, że spółka posiada więcej niż jednego wspólnika). Za prezentowanym stanowiskiem opowiedziała się także cześć przedstawicieli doktryny (tak m.in.: J.P. Naworski, [w:] R. Potrzeszcz (red.), T. Siemiątkowski (red.), Komentarz do art. 466 KSH, Lex/el. 2012; dezaprobatę wobec omawianej koncepcji wyrazili natomiast m.in.: A. Szajkowski i M. Tarska, [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański (…), Komentarz do art. 280 KSH, Legalis/el. 2014 oraz M. Rodzynkiewicz, [w:] A. Opalski (red.), Komentarz do art. 466 KSH, Legalis/el.). Omawiana koncepcja nie daje odpowiedzi na pytanie, wobec kogo oświadczenie likwidatora o rezygnacji z pełnionej przez niego funkcji powinno zostać zakomunikowane, gdy w danej spółce z o.o. nie powołano Rady Nadzorczej, a Zgromadzenie Wspólników odmówiło podjęcia uchwały w przedmiocie powołania pełnomocnika.
Po drugie, pogląd wyrażony w komentowanej uchwale SN z 7.4.2016 r. (III CZP 84/15, MoP Nr 11/2016, s. 563), zakłada, że w przypadku składania przez likwidatora spółki kapitałowej oświadczenia o rezygnacji z pełnionej funkcji, spółka powinna być reprezentowana zgodnie z zasadami wyrażonymi w art. 205 § 2 KSH (art. 373 § 2 KSH). Przedmiotowe oświadczenie powinno zatem zostać złożone, co do zasady, innemu likwidatorowi danej spółki kapitałowej w likwidacji. Wyjątek dotyczy sytuacji, w której jedyny wspólnik spółki kapitałowej w likwidacji, jest jednocześnie jej jedynym likwidatorem. W tym ostatnim przypadku, oświadczenie likwidatora o rezygnacji z pełnionej funkcji powinno zostać złożone w formie aktu notarialnego, zgodnie z art. 201 § 2 KSH (art. 379 § 2 KSH) w zw. z art. 280 KSH (art. 466 KSH). Sąd Najwyższy nie wyjaśnił jednak, w jaki sposób zakomunikowana powinna zostać rezygnacja jedynego lub ostatniego likwidatora danej spółki, w przypadku, gdy nie jest on jedynym wspólnikiem (akcjonariuszem). Za omawianą koncepcją opowiedział się także M. Rodzynkiewicz, który jednocześnie stanął na stanowisku, że w przypadku gdy oświadczenie o rezygnacji składa ostatni lub jedyny likwidator spółki, za wystarczające należy uznać złożenie oświadczenia w siedzibie spółki (M. Rodzynkiewicz, [w:] A. Opalski (red.), Komentarz do art. 466 KSH, Legalis/el.).
Z praktycznego punktu widzenia istotne znaczenie ma fakt, że żaden z powołanych wyżej wyroków nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób powinno zostać zakomunikowane oświadczenie jedynego (ostatniego) likwidatora spółki kapitałowej. Wyżej wspomniana uchwała SN z 31.3.2016 r. (III CZP 89/15, Legalis) dotycząca zarządu nie wskazuje tym zakresie praktycznego rozwiązania. Wprawdzie SN potwierdził, że w przypadku gdy rezygnację składa członek zarządu jednoosobowego, ostatni członek zarządu wieloosobowego bądź, gdy składają ją wszyscy członkowie zarządu równocześnie, a spółka nie ma prokurenta, staje się ona się skuteczna, z chwilą dojścia na adres spółki w sposób umożliwiający spółce podjęcia niezbędnych działań związanych z rezygnacją. Sąd Najwyższy nie precyzuje jednak, komu w takiej wyjątkowej sytuacji przysługuje legitymacja bierna. Stąd tymczasowym rozwiązaniem powyższego problemu w odniesieniu do likwidatorów (do czasu wypracowania przez judykaturę i doktrynę jednoznacznego stanowiska) może być ww. przepis art. 276 § 4 KSH (art. 463 § 2 KSH), który pozwala osobie mającej w tym interes domagać się od sądu odwołania likwidatora (z ważnych powodów). Oczywistym jest jednak, że przeprowadzenie takiej procedury jest czasochłonne, a co za tym idzie, nie zapewnia natychmiastowego skutku, który wynikałaby ze złożenia rezygnacji przez likwidatora.
Komentarz opublikowany na platformie „Legalis.pl”.