Gazeta Prawna, Tygodnik Podatkowy nr 195
Przychód powstanie w chwili zbycia akcji
W przypadku preferencyjnego nabycia akcji w ramach programu akcjonariatu pracowniczego przychód do opodatkowania powstaje dopiero w momencie ich odpłatnego zbycia.
Jedną z form motywacyjnego premiowania pracowników grupy kapitałowej spotykaną w praktyce obrotu gospodarczego są tzw. programy akcjonariatu pracowniczego. Jak wyjaśnia mec. Piotr Andrzejak, radca prawny, doradca podatkowy w Zespole Podatkowym Kancelarii Sołtysiński Kawecki i Szlęzak, choć formuły programów akcjonariatu pracowniczego w praktyce mogą być różne, jednak najczęściej ich podstawowym elementem jest objęcie przez pracowników akcji emitowanych przez podmiot kontrolujący grupę kapitałową, do której należy pracodawca, oraz wyłączenie możliwości zbycia takich akcji przez wskazany okres czasu. Objęcie akcji następuje przy tym z reguły za cenę subskrypcyjną zdyskontowaną w odniesieniu do aktualnej ceny rynkowej akcji.
– Z punktu widzenia pracowników, uczestniczących w takim programie, podstawowe znaczenie ma zatem możliwość odroczenia ewentualnego opodatkowania uczestnictwa w programie do czasu faktycznej realizacji przychodu ze sprzedaży akcji – mówi Piotr Andrzejak.
Skutki podatkowe
Zdaniem mec. Sławomira Łuczaka, partnera w Zespole Podatkowym Kancelarii Sołtysiński Kawecki i Szlęzak, dla oceny skutków podatkowych uczestnictwa w programach akcjonariatu pracowniczego istotne znaczenie ma art. 24 ust. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z tym przepisem dochód, stanowiący nadwyżkę pomiędzy wartością rynkową akcji objętych przez osoby uprawnione na podstawie uchwały walnego zgromadzenia a wydatkami poniesionymi na ich objęcie, nie podlega podatkowaniu w momencie objęcia akcji.
– Istotą tej regulacji jest odroczenie momentu opodatkowania nadwyżki wartości rynkowej objętych akcji ponad kwotę wydatków na ich objęcie, z daty objęcia akcji na dzień ich zbycia – podkreśla Sławomir Łuczak.
Nowa emisja
Odroczenie opodatkowania dyskonta przy nabyciu akcji nie będzie jednak możliwe, jeżeli przedmiotem nabycia są akcje istniejące. Na ten aspekt zwrócił uwagę Piotr Andrzejak. W ocenie eksperta przepis art. 24 ust. 11 ustawy o PIT wyraźnie wskazuje, że z odroczeniem opodatkowania dyskonta możemy mieć do czynienia wyłącznie w przypadku objęcia akcji. Z kolei kodeks spółek handlowych pojęcie objęcia akcji odnosi wyłącznie do sytuacji zawiązania spółki bądź podwyższenia kapitału zakładowego.
– W rezultacie z przywileju odroczenia opodatkowania można skorzystać wyłącznie w przypadku programów, które przewidują objęcie przez pracowników nowo emitowanych akcji w podwyższonym kapitale zakładowym emitenta, i to wyłącznie w odniesieniu do tych pracowników, którzy są uprawnieni do takiego objęcia na podstawie uchwały walnego zgromadzenia – wyjaśnia Piotr Andrzejak.
Warto wskazać, że przepisy podatkowe nie regulują precyzyjnie sposobu określenia uprawnionych do objęcia akcji. Zdaniem Sławomira Łuczaka należy jednak przyjąć, że nie jest tutaj konieczne imienne wyliczenie osób uprawnionych w treści uchwały walnego zgromadzenia.
– Wystarczające wydaje się być wskazanie określonej kategorii osób uprawnionych w sytuacji, gdy przynależność do danej kategorii determinowana jest spełnieniem określonych cech przez pracownika – uważa Sławomir Łuczak.
Według niektórych organów podatkowych art. 24 ust. 11 ustawy o PIT znajduje zastosowanie wyłącznie do objęcia akcji w spółkach polskich. W ocenie Piotra Andrzejaka brak jest podstaw do takiego twierdzenia.
– Przepis ten znajduje zastosowanie do wszystkich tych przypadków, gdy następuje objęcie akcji nowo emitowanych przez osoby wskazane w uchwale walnego zgromadzenia akcjonariuszy – twierdzi nasz rozmówca. Pogląd ten znajduje potwierdzenie m.in. w postanowieniu naczelnika Urzędu Skarbowego Warszawa-Bielany z 26 października 2006 r. (nr 14132/IIPDG2/4110/415/ 310/164/06/MW).
WAŻNE
Preferencyjnego nabycia akcji w ramach akcjonariatu pracowniczego nie powinno się traktować jako nieodpłatnego świadczenia skutkującego powstaniem przychodu. Przychód powstanie dopiero w momencie sprzedaży nabytych akcji. Należy go zakwalifikować jako przychód z kapitałów pieniężnych opodatkowany według 19-proc. stawki
Nieodpłatne świadczenie
W opinii Sławomira Łuczaka, oceniając istnienie przychodu w postaci dyskonta od ceny objętych akcji, należy odwołać się również do art. 11 ust. 1 ustawy o PIT. Przepis ten definiuje przychód jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
– W orzecznictwie sądowym utrwalił się pogląd, że przez nieodpłatne świadczenie należy rozumieć te wszystkie zdarzenia prawne i gospodarcze w działalności podatnika, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osoby, mające konkretny wymiar finansowy – tłumaczy Sławomir Łuczak. Nieodpłatne świadczenie polega zatem na uzyskaniu przez podatnika przychodu bez ekwiwalentnego świadczenia wzajemnego (por. wyrok NSA z 20 września 2005 r., FSK 2206/04).
Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 października 2003 r. (SA/Bk 730/03) precyzuje, że skoro przychód stanowi kwota rzeczywiście przez podatnika osiągnięta, otrzymana lub postawiona do jego dyspozycji, organ podatkowy powinien rozważyć, jaka faktycznie kwota przychodu została pozostawiona do dyspozycji podatnika na koniec roku podatkowego. Jak wskazuje Sławomir Łuczak, potwierdza to praktyka przynajmniej części organów skarbowych, m.in. dyrektora Izby Skarbowej w Rzeszowie, który w interpretacji z 15 listopada 2004 r. stwierdził, że uzyskanymi wartościami pieniężnymi są tylko te, które powiększają majątek danej osoby fizycznej, a zatem takie, którymi można swobodnie rozporządzać (sygn. IS.I/2-415/184/04).
Powstanie przychodu
Zdaniem ekspertów, w sytuacji gdy uczestnik programu akcjonariatu pracowniczego przez określony czas nie może swobodnie rozporządzać subskrybowanymi akcjami, faktycznie nie otrzymuje kwoty zniżki.
– W takim przypadku fakt subskrypcji akcji po cenie zdyskontowanej nie powinien skutkować powstaniem przychodu uczestnika w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o PIT. Przychód podatkowy powstanie dopiero w momencie odpłatnego zbycia akcji po upływie okresu, w którym zbycie było wyłączone – uważa Piotr Andrzejak. Ekspert zwraca uwagę, że wówczas, zgodnie z art. 30b ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o PIT, uczestnik będzie mógł obniżyć podstawę opodatkowania wyłącznie o poniesione wydatki na nabycie akcji.
– Powołanie się na powyższe argumenty może być przydatne zwłaszcza w przypadku nabywania akcji wcześniej emitowanych, w stosunku do których nie następuje ich objęcie przez uczestnika programu, co uniemożliwia skorzystanie z dobrodziejstwa art. 24 ust. 11 ustawy o PIT – radzi Sławomir Łuczak.
Pomimo wskazanych powyżej istotnych argumentów prawnych wynikających wprost z ustawy o PIT niestety wciąż brak jest jednolitego stanowiska organów podatkowych w zakresie opodatkowania dyskonta przy subskrypcji akcji. Jak wskazują eksperci, w praktyce zdarzają się nawet paradoksalne sytuacje, w których organy podatkowe odmiennie interpretują kolejne edycje tego samego programu akcjonariatu pracowniczego pomimo braku zmian w zasadach uczestnictwa. Tego typu rozbieżności interpretacyjne wpływają na spadek zainteresowania zarówno pracodawców, jak i pracowników uczestnictwem w programach wobec braku pewności co do ostatecznych skutków podatkowych uczestnictwa.
AKCJE NOWO EMITOWANE
Przesunięcie opodatkowania przychodu w postaci dyskonta od ceny objętych akcji do momentu odpłatnego zbycia akcji w oparciu o art. 24 ust. 11 ustawy o PIT dotyczy programów akcjonariatu pracowniczego, które przewidują objęcie akcji nowo emitowanych w podwyższonym kapitale zakładowym.
MAGDALENA MAJKOWSKA
PODSTAWA PRAWNA
Art. 11 ust. 1, art. 23 ust. 1 pkt 38, art. 24 ust. 11, art. 30b ust. 2 pkt 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).