Nie jest dopuszczalne zastąpienie wkładów pieniężnych do spółki akcyjnej, określonych w statucie czy też uchwale o podwyższeniu kapitału zakładowego świadczeniem niepieniężnym stanowiącym de facto przedmiot aportu (datio in solutum).
Postanowienie SO w Łodzi z 24.2.2016 r., XIII GA 872/15
Spółka akcyjna złożyła wniosek o rejestrację podwyższenia kapitału zakładowego, który został oddalony. Sąd Rejonowy oraz SO rozpatrywały szereg uchybień dotyczących procedury podwyższenia kapitału, w tym w szczególności możliwość zastosowania konstrukcji datio in solutum (art. 453 KC) w zakresie pokrycia podwyższonego kapitału (w niniejszym opracowaniu pominięte zostały inne kwestie poruszone w orzeczeniu).
Statut spółki stanowił, że kapitał zakładowy w wysokości 100 000 zł zostanie pokryty wkładem pieniężnym, przy czym uzupełnienie wpłaty nastąpi w ciągu roku od rejestracji spółki. W dniu wpisu spółki kapitał zakładowy pokryty został w kwocie 25 000 zł, a więc wpłata pozostałych 75 000 zł powinna była zostać dokonana przed upływem roku od dnia wpisu do rejestru. Akcjonariusz będący właścicielem 75 000 nieopłaconych w pełni akcji w celu zwolnienia z długu (datio in solutum) przeniósł na spółkę akcyjną udział w nieruchomości. Zarząd spółki akcyjnej oświadczył, że w wyniku zawartej umowy przeniesienia własności nieruchomości została dokonana wpłata na dotychczasowy kapitał zakładowy w wysokości 75 000 zł. W międzyczasie walne zgromadzenie akcjonariuszy podjęło uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego.
Sąd Rejonowy odmówił dokonania wpisu podwyższenia kapitału zakładowego, uznając m.in., że zastosowanie konstrukcji datio in solutum w celu pokrycia akcji nie mogło doprowadzić do należytego pokrycia, ponieważ było sprzeczne z prawem oraz statutem spółki. W konsekwencji nie było także możliwe skuteczne podwyższenie kapitału zakładowego, gdyż dotychczasowy kapitał zakładowy nie został pokryty przynajmniej w 90% (art. 431 § 3 KSH).
Sąd Okręgowy uznał, że nie jest dopuszczalne zastąpienie wkładów pieniężnych do spółki akcyjnej, określonych w statucie czy też uchwale o podwyższeniu kapitału zakładowego świadczeniem niepieniężnym stanowiącym de factoprzedmiot aportu. Sąd podkreślił, że konsekwencją zasady realnego wniesienia kapitału zakładowego jest zakaz zwolnienia akcjonariusza z obowiązku świadczenia przyrzeczonego wkładu (np. w drodze zwolnienia z długu – art. 508KC), przyznania mu jakiejkolwiek ulgi, modyfikacji treści zobowiązania (np. odroczenia terminu świadczenia), dokonania nowacji zobowiązania (art. 506 KC) lub przyjęcia innego świadczenia w miejsce przyrzeczonego wkładu (datio in solutum– art. 453 KC). Wobec tego ani zarząd, ani walne zgromadzenie nie mają kompetencji do zmiany treści zobowiązania do wniesienia wkładu, a jedynym przypadkiem zwolnienia akcjonariusza od całości lub części świadczenia wkładu jest obniżenie kapitału zakładowego.
Zdaniem sądu art. 431 § 3 KSH nie stanowi podstawy do stwierdzenia nieważności uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego. Zakaz dokonania podwyższenia kapitału przed wpłaceniem co najmniej 9/10 dotychczasowego kapitału należy rozumieć w ten sposób, że dopóki przesłanka ta nie jest spełniona, nie jest dopuszczalny wpis podwyższenia kapitału. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby uchwała w sprawie podwyższenia została podjęta wcześniej, o ile wniosek o wpis podwyższenia zostanie złożony w terminie sześciu miesięcy od dnia podjęcia uchwały.
Komentarz
Sąd Okręgowy w komentowanym orzeczeniu poruszył kwestię niedopuszczalności zastąpienia wkładów pieniężnych do spółki akcyjnej świadczeniem niepieniężnym stanowiącym de facto przedmiot aportu. Chociaż wnioski, do których doszedł SO, odzwierciedlają poglądy wyrażane w tym zakresie przez doktrynę, to powołana argumentacja prawna wymaga rozwinięcia. Punktem wyjścia do analizy problematyki zwolnienia z obowiązku dokonania wpłat na akcje jest art. 344 § 2 KSH, który wprost dokonania takiego zwolnienia zakazuje. W literaturze przyjmuje się, że celem tego przepisu jest wyeliminowanie wszelkich działań relatywizujących obowiązek świadczenia akcjonariusza (tak A. Opalski, [w:] A. Opalski (red.), Komentarz do art. 344 KSH, Legalis/el. 2016). W konsekwencji zakaz ten należy rozumieć szeroko, a więc nie tylko w odniesieniu do zwolnienia z długu (art. 508 KC), ale także jako zakaz stosowania konstrukcji prowadzących do modyfikacji treści zobowiązania. Stanowią je m.in. przyznanie ulgi lub odroczenie terminu świadczenia, nowacja zobowiązania (art. 506 KC), czy wreszcie przyjęcie innego świadczenia w miejsce przyrzeczonego wkładu (art. 453 KC), które na gruncie komentowanego postanowienia stanowiła umowa przeniesienia własności nieruchomości w celu zwolnienia z długu. W tym kontekście należy zaznaczyć, że praktycznym problemem wynikającym ze stosowania konstrukcji datio in solutum jest brak możliwości badania wkładu rzeczowego w zakresie jego zdolności aportowej (R. Pabis, [w:] Z. Jara (red.), Komentarz do art. 344 KSH, Legalis/el. 2016). Przyjęcie na podstawie art. 453 KC aportu w miejsce świadczenia pieniężnego stanowiłoby rażące obejście przepisów o wkładach niepieniężnych (A. Opalski, [w:] A. Opalski (red.), Komentarz do art. 344 KSH, Legalis/el. 2016). Co ciekawe, w doktrynie dopuszcza się odwrotną możliwość, mianowicie zastąpienia aportu wierzytelnością pieniężną, ale tylko w razie częściowej lub całkowitej niemożliwości świadczenia (tak m.in. S. Sołtysiński, M. Mataczyński, [w:] S. Sołtysiński (red.), Komentarz do art. 344 KSH, Legalis/el. 2013).
Wykładnia art. 431 § 3 KSH, do której w komentowanym orzeczeniu przychylił się SO, nie budzi większych kontrowersji. W myśl tego przepisu podwyższenie kapitału zakładowego może być dokonane dopiero po całkowitym wpłaceniu co najmniej 9/10 dotychczasowego kapitału zakładowego. Z uwagi na posłużenie się przez ustawodawcę sformułowaniem „dokonania” podwyższenia kapitału zakładowego, czyli skutku następującego z chwilą rejestracji, uznaje się, że zakaz wyrażony w tym przepisie odnosi się do rejestracji podwyższenia, a nie podjęcia samej uchwały. Oznacza to, że walne zgromadzenie może podjąć przedmiotową uchwałę jeszcze przed pełnym pokryciem kapitału zakładowego, pod warunkiem, że nastąpi ono przed złożeniem przez zarząd wniosku o wpis podwyższenia do rejestru (tak m.in. A. Opalski, [w:] S. Sołtysiński (red.), SPP, t. 17b Legalis/el. 2010; M. Rodzynkiewicz, [w:] M. Rodzynkiewicz (red.), Komentarz do art. 431KSH, Lex/el. 2014). Odmienny pogląd, wyrażany przez mniej liczną część doktryny zakłada nieważność uchwały podjętej w opisanych okolicznościach (por. R. Czerniawski, [w:] R. Czerniawski (red.), Komentarz do art. 431 KSH, Lex/el. 2004).
Komentarz opublikowany na platformie „Legalis.pl”.