Położony w propozycji Komisji Europejskiej nacisk na transakcje zawierane bezpośrednio pomiędzy wytwórcami energii oraz odbiorcami końcowymi, to pokłosie dotychczasowych sukcesów takich transakcji i dążenia do tego, by korzyści z nich czerpali nie tylko najwięksi odbiorcy przemysłowi, lecz również mniejsze podmioty – pisze radca prawny Tomasz Młodawski, partner w kancelarii Sołtysiński Kawecki & Szlęzak.
Kryzys energetyczny sprowokował ważne pytania o instrumenty gwarantujące dostawę energii elektrycznej po stabilnych i przystępnych cenach, które ustabilizują ceny dóbr i usług. W okresie transformacji energetycznej jest to zadanie o tyle niełatwe, że coraz bardziej powszechne źródła o stosunkowo niskim LCOE (LCOE – uśredniony koszt wytwarzania energii), charakteryzują się jednocześnie pogodowo-zależnym profilem produkcji i powodują stosunkowo wysoką różnicę pomiędzy cenami energii na rynku spot oraz cenami na rynku terminowym (tzw. contango). Przyczynia się do tego fakt, że pogodowo-zależny profil źródeł OZE trudniej uplasować na rynku terminowym. Skutkiem tego zjawiska jest zwiększenie konkurencji na rynku spot. Zmniejsza się jednak zarazem presja na obniżenie cen na rynku terminowym. Jednocześnie energia ze źródeł sterowalnych oferowana na rynku terminowym jest droższa z uwagi na niższy wskaźnik wykorzystania tych źródeł i wyższy poziom kosztów przypadających na jednostkę wytworzonej energii. Skutkiem tego są wysokie ceny detaliczne w umowach ze stałą ceną, oparte o notowania z rynku terminowego.
cPPA instrumentem obniżenia kosztów energii
Poszukując rozwiązania prowadzącego do stabilizacji cen energii elektrycznej dla odbiorców, instytucje europejskie proponują powszechniejsze korzystanie z umów typu Power Purchase Agreement (PPA), a w szczególności corporate Power Purchase Agreement (cPPA), tj. umów zawieranych bezpośrednio pomiędzy wytwórcami energii oraz odbiorcami końcowymi poza rynkiem regulowanym i giełdami towarowymi (OTC). Większa elastyczność takich umów ułatwia plasowanie wolumenów ze źródeł pogodowo-zależnych w dłuższym horyzoncie czasowym. Ułatwia to wykorzystanie cPPA w celu zabezpieczenie finansowania udzielanego na budowę lub refinansowanie aktywów OZE, ograniczając konieczność stosowania systemów wparcia. Umowy typu cPPA mogą wreszcie gwarantować odbiorcom dostęp do tańszej energii z OZE – albo poprzez zakup energii po niższych cenach na podstawie cPPA z dostawą fizyczną, albo też w drodze rozliczeń realizowanych na podstawie tzw. wirtualnego cPPA, w ramach którego wytwórca wypłaca odbiorcy nadwyżkę ceny rynkowej ponad założony w umowie poziom ceny (tzw. strike price). W każdym z tych przypadków odbiorca może również pozyskać gwarancje pochodzenia na potrzeby wykazania obniżenie śladu węglowego prowadzonej działalności.
Propozycja KE dla usprawnienia unijnego rynku energii
Przejawem promocji cPPA jest opublikowana przez Komisję Europejską 14 marca 2023 r. propozycja rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenia (UE) 2019/943 i (UE) 2019/942 oraz dyrektyw (UE) 2018/2001 i (UE) 2019/944 w celu usprawnienia ram unijnego rynku energii elektrycznej.
Propozycja KE zakłada zobowiązanie państw członkowskich do wprowadzenia takich zmian regulacji, które ułatwią zawieranie kontraktów typu cPPA. KE zauważa również istniejące bariery wejścia na rynek cPPA przez odbiorców końcowych, w tym stosowane często ograniczenie liczby aktywnych umów sprzedaży na jednym punkcie poboru energii, czy też fakt, że wykorzystywanie cPPA na potrzeby zabezpieczenia finansowania wymaga posiadania przez odbiorcę odpowiedniego ratingu bądź przedstawienia odpowiednich zabezpieczeń wystawionych przez podmioty o odpowiednio wysokim ratingu. W tym kontekście KE proponuje, aby państwa członkowskie zapewniły możliwość jednoczesnego wykonywania kilku umów sprzedaży energii dla jednego punktu poboru energii. Ponadto, biorąc pod uwagę, że znaczna część odbiorców nie dysponuje ratingiem lub jest on niewystarczający na potrzeby finansowania dużych inwestycji, KE proponuje wprowadzenie przez Państwa Członkowskie systemów gwarancji, które zabezpieczałyby zobowiązania odbiorców wynikające z cPPA. Rozwiązanie takie, które byłoby dostępne zasadniczo dla wszystkich odbiorców (z wyjątkiem pozostających w trudnej sytuacji finansowej) mogłoby istotnie zwiększyć liczbę transakcji cPPA zabezpieczających finansowanie dla inwestycji w OZE, w tym zwiększenie liczby takich transakcji zawieranych z podmiotami nieposiadającymi oceny ratingowej.
Warto przy tym wskazać, że korzystanie z umów cPPA z fizyczną dostawą energii umożliwia odbiorcom nie tylko uprzywilejowany dostęp do tańszej energii z OZE, lecz może również zmniejszać dostępność energii z OZE na rynku spot, co w perspektywie – w przypadku dużej liczby takich transakcji – mogłoby wywołać również presję na wzrost cen na rynkach krótkoterminowych i dalsze zwiększenie kosztów zakupu energii dla odbiorców, którzy nie będą korzystali z cPPA z fizyczną dostawą. Może to być jeden z czynników zachęcających do szybkiego wchodzenia odbiorców na rynek cPPA z fizyczną dostawą. Dostrzegając to zagadnienie, KE zawarła w swojej propozycji zastrzeżenie, że tworzenie instrumentów wsparcia dla zawierania nowych transakcji cPPA nie powinno prowadzić do ograniczenia płynności i konkurencji na rynkach energii elektrycznej. Propozycja KE przewiduje również wprowadzenie wymogu, że warunki wyjścia z cPPA, w tym terminy wypowiedzenia i wysokości opłat przy wypowiedzeniu cPPA, nie powinny naruszać unijnego prawa konkurencji.
Inne instrumenty usprawnienia unijnego rynku energii
Poza promowaniem PPA, propozycja KE przewiduje również kilka innych instrumentów nakierowanych na stabilizację cen energii. Obejmują one m.in.:
- wprowadzanie instrumentów terminowych na dostawę energii w tzw. wirtualnych hubach, które będą obejmowały kilka obszarów rynkowych (np. kilka państw), w celu zwiększenia płynności obrotu na instrumentach terminowych (instrument taki wspierany byłby kontraktami na spread pomiędzy poszczególnymi obszarami rynkowymi a wirtualnym hubem),
- nałożenie na przedsiębiorstwa obrotu obowiązku opracowania oraz wdrożenia strategii zabezpieczenia pozycji rynkowej (w tym kontekście KE zakłada, że rolę instrumentów zabezpieczających pozycję kontraktową mogą pełnić umowy typu PPA),
- wprowadzenie zachęt do zakupu przez operatorów sieciowych usług elastyczności, w tym usług DSR w celu obniżania szczytów zapotrzebowania na energię (tzw. peak shaving products), i uwzględnienie kosztów zakupu takich usług w taryfach sieciowych,
- możliwość wprowadzenia przez państwa członkowskie preferencyjnych warunków uczestnictwa DSR i magazynów energii w rynkach mocy i tworzenie dedykowanych wsparcia dla DSR oraz magazynów,
- ograniczenie stosowania systemów wsparcia opartych na jednostronnych kontraktach różnicowych i zastąpienie ich dwustronnych kontraktów różnicowych, czy też
- wprowadzenie możliwości jednoczesnego zakupu energii od kilku sprzedawców w jednym punkcie poboru energii.
Ocena propozycji
Analiza propozycji KE wskazuje, że proces legislacyjny może nieść ze sobą wiele ciekawych dyskusji co do technicznej możliwości, jak również potrzeby wprowadzenia oraz efektywności poszczególnych instrumentów. Szczególnie ciekawym rozwiązaniem może być możliwość zakupu energii w jednym punkcie poboru od kilku sprzedawców jednocześnie. O ile może on pozytywnie wpłynąć na rozwój cPPA, ułatwiając zakup brakującej energii, której w danym momencie nie może dostarczyć źródło OZE, to powszechne stosowanie takiego rozwiązania może rodzić problemy z prognozowaniem i alokacją niezbilansowania pomiędzy sprzedawców aktywnych na tym samym punkcie poboru energii. Niemniej jednak należy zauważyć, że położony w propozycji KE nacisk na transakcje typu PPA jest pokłosiem dotychczasowym sukcesów tego typu transakcji i dążenia do tego, aby korzyści z takich transakcji czerpali nie tylko najwięksi odbiorcy przemysłowi, lecz również mniejsze podmioty. Kierunek będzie również służył ograniczeniu systemów wsparcia dla OZE i większej komercjalizacji odnawialnych źródeł energii, które obecnie wytwarzają energię w konkurencyjnych cenach.
źródło: prawo.pl, autor: Tomasz Młodawski
