Ustawa o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zwiększająca uprawnienia Prezesa UOKiK w sprawach konsumenckich oraz wprowadzająca zmianę modelu kontroli postanowień wzorców umów, została uchwalona przez Parlament i podpisana przez Prezydenta. Ustawa wejdzie w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.
Parlament uchwalił zmiany w przepisach ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów („Ustawa”) mające na celu zwiększenie skuteczności działań Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów („UOKiK”) w zakresie przeciwdziałania praktykom tzw. „missellingu”, czyli sprzedaży produktów finansowych niedopasowanych do potrzeb konsumenta. Nowe przepisy wprowadzają również możliwość podjęcia przez UOKiK „miękkich” działań wobec przedsiębiorcy, dając przedsiębiorcom w ten sposób możliwość zaprzestania naruszeń ustawy bez konieczności wszczynania postępowania przez organ. Ponadto, nowelizacja wprowadza nowy model kontroli wzorców umów.
Misselling
Nowe przepisy wprowadzają zakaz proponowania konsumentom nabycia usług finansowych nieodpowiadających potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowania nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru. Przedsiębiorcy powinni dokonywać oceny swoich produktów finansowych pod kątem ich przydatności dla określonych grup konsumentów i kierować je do grup, dla których dany produkt jest rzeczywiście przeznaczony, w sposób niewprowadzający w błąd i zgodny z dobrymi obyczajami.
Nowe regulacje zwiększające uprawnienia UOKiK
Nowe regulacje zwiększają uprawnienia UOKiK w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, które obejmują w szczególności:
- Decyzje tymczasowe: UOKiK będzie miał możliwość wydawania decyzji tymczasowych w sprawach konsumenckich, tj. przed zakończeniem postępowania UOKiK będzie mógł również zobowiązać przedsiębiorcę do zaniechania określonych działań w celu zapobieżenia zagrożeniom interesów konsumentów. Wniesienie odwołania od decyzji tymczasowej nie będzie wstrzymywało jej wykonania.
- Tajemniczy klient: Instytucja „tajemniczego klienta” (eng.: „mystery shopper”) pozwoli UOKiK na zweryfikowanie informacji przekazywanych konsumentom przez przedsiębiorców na etapie przed-kontraktowym. Instrument ten będzie mógł być wykorzystany przez UOKiK jedynie w celu sprawdzenia sposobu oferowania produktów lub usług, a także procedury zawierania umowy. UOKiK będzie mógł skorzystać z tego rozwiązania tylko za zgodą sądu. UOKiK nie będzie mógł stosować prowokacji.
- Ostrzeżenia publiczne: UOKiK uzyska możliwość nieodpłatnej publikacji komunikatów i ostrzeżeń publicznych dotyczących zachowań przedsiębiorców lub zjawisk mogących stanowić istotne zagrożenie dla interesów konsumentów.
- Przeszukania: UOKiK będzie mógł przeprowadzić przeszukania w sprawach konsumenckich. Przeprowadzenie przeszukania wymaga zgody Sądu Okręgowego w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej „SOKiK”), udzielonej na wniosek UOKiK.
- Wystąpienie do przedsiębiorcy: UOKiK może wystąpić do przedsiębiorcy w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów. Instytucja ta ma umożliwić przedsiębiorcy udzielenie wyjaśnień i dobrowolne wycofanie się z antykonsumenckich praktyk bez wszczynania postępowania.
- Pogląd istotny w sprawie: UOKiK może przedstawić sądom istotny pogląd w sprawach dotyczących ochrony konkurencji i konsumentów. Przyznanie UOKiK takiego uprawnienia ma umożliwić transfer wiedzy i doświadczenia z UOKiK do sądów powszechnych.
- Wydłużenie terminu przedawnienia: W celu zwiększenia skuteczności działań UOKiK w sprawach konsumenckich, wydłużono okres przedawnienia dla praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów z 1 roku do 3 lat, tj. nie wszczyna się postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynęły 3 lata.
Nowy model kontroli postanowień wzorców umów
Nowe przepisy przewidują zmianę systemu kontroli postanowień wzorców umów zawieranych z konsumentami. Kontrola wzorców umów zostanie powierzona UOKiK, z zachowaniem merytorycznej kontroli nad decyzjami UOKiK ze strony SOKiK. Dotychczas kontrola ta należała do SOKiK. Istotne zmiany w tym zakresie obejmują:
- Legitymacja do wszczęcia postępowania. Konsumenci, rzecznicy konsumentów, Rzecznik Ubezpieczonych oraz organizacje konsumenckie będą mogli zgłosić UOKiK zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania klauzul abuzywnych.
- Kary pieniężne. Wprowadzenie kar pieniężnych za stosowanie przez przedsiębiorców klauzul abuzywnych we wzorcach umów (analogicznych do kar nakładanych w przypadku stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów).
- Rezygnacja z rozszerzonej prawomocności decyzji. Zgodnie z nowymi przepisami prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia za niedozwolone postanowienie wzorca umowy będzie miała skutek wobec przedsiębiorcy, w stosunku do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego, oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji. Decyzja ta nie będzie skuteczna wobec innych przedsiębiorców (dotychczasowe regulacje przewidywały skuteczność wyroku SOKiK także wobec innych przedsiębiorców, tzw. skuteczność erga omnes).
- Rezygnacja z prowadzenia Rejestru Niedozwolonych Postanowień. Nowe przepisy Ustawy przewidują rezygnację z Rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone. Na gruncie nowych przepisów, UOKiK będzie publikował decyzje o uznaniu danej klauzuli za niedozwoloną (np. w specjalnie do tego przeznaczonym portalu internetowym). Decyzje UOKiK będą zawsze uzasadniane.