Minister Spraw Wewnętrznych może wytoczyć powództwo o uchylenie uchwały o połączeniu spółek, jeżeli spółka przejmująca jest cudzoziemcem w rozumieniu ustawy z 24.3.1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1380; dalej jako: NierCudzU) i na skutek połączenia dochodzi do nabycia przez nią prawa użytkowania wieczystego.
Postanowienie SN z 14.11.2014 r., I CSK 713/13
W rozpatrywanym przez SN stanie faktycznym doszło do połączenia dwóch spółek kapitałowych. Spółką przejmowaną była spółka akcyjna, której przysługiwało prawo użytkowania wieczystego nieruchomości. Spółką przejmującą była zaś spółka z o.o., która była cudzoziemcem w rozumieniu art. 1 ust. 2 NierCudzU. Zgodnie z tą ustawą w celu nabycia użytkowania wieczystego do nieruchomości położonej na terytorium RP powinna ona uzyskać stosowne zezwolenie od ministra właściwego do spraw wewnętrznych.
W toku procesu łączenia nie zostało wydanie zezwolenie Ministra Spraw Wewnętrznych, a sam proces połączenia zakończył się wpisem do KRS-u. Już po dokonaniu wpisu Minister Spraw Wewnętrznych zajął stanowisko, że połączenie spółek wymagało jego zezwolenia, jakkolwiek nie podjął żadnych działań w tym zakresie.
Z uzasadnienia wyroku wynika, że SN przyjął, iż podstawą prawną podważania nabycia przez spółkę przejmującą prawa użytkowania wieczystego w wyniku połączenia powinien być art. 509 KSH przewidujący możliwość wytoczenia powództwa o uchylenie albo o stwierdzenie nieważności uchwały połączeniowej w terminie miesiąca od jej powzięcia. Jakkolwiek art. 509 w zw. z art. 250 i 422 KSH zawiera zamknięty katalog podmiotów uprawnionych do kwestionowania uchwał, jednak SN stanął na stanowisku, że mając na względzie cel ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, Minister Spraw Wewnętrznych (a także inne podmioty wskazane w art. 6 ust. 2 NierCudzU) może wytoczyć powództwo o uchylenie uchwały o połączeniu spółek.
Komentarz
Sąd Najwyższy uznał, że Minister Spraw Wewnętrznych mógłby podważyć nabycie nieruchomości przez spółkę przejmującą przez zaskarżenie uchwały o połączeniu, pod warunkiem, że odnośne powództwo zostałoby wytoczone w ciągu miesiąca od podjęcia uchwały (zgodnie z art. 509 KSH), co sugeruje iż podstawą zaskarżenia uchwały przez Ministra powinien być powyższy przepis Kodeksu spółek handlowych, a nie art. 189 KPC. Tymczasem z brzmienia art. 6 ust. 2 NierCudzU wynikałoby, że Minister Spraw Wewnętrznych mógłby wytoczyć powództwo o ustalenie na podstawie art. 189 KPC (zob. Izabela Wereśniak-Masri, Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców w Polsce. Komentarz do art. 6 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, Legalis/el. 2014).
Artykuł 509 KSH w zakresie podmiotów legitymowanych do wytoczenia powództwa o uchylenie albo o stwierdzenie nieważności uchwały o połączeniu odsyła do odpowiedniego stosowania art. 250 i 422 § 2 KSH przewidujących katalog podmiotów, które mogą wytoczyć powództwo o uchylenie albo stwierdzenie nieważności uchwały. Do podmiotów tych należą organy spółki, tj. zarząd, rada nadzorcza (w spółce z o.o. także komisja rewizyjna), członkowie tych organów oraz wspólnicy albo akcjonariusze.
W doktrynie przyjmuje się, że katalog osób legitymowanych do wytoczenia powództwa o uchylenie albo stwierdzenie nieważności uchwały jest co do zasady katalogiem zamkniętym (por. np. A. Szajkowski, M. Tarska, [w:] S. Sołtysiński (red.), Komentarz do art. 250 KSH, Legalis/el. 2014; J. Szwaja, [w:] S. Sołtysiński (red.), Komentarz do art. 422 KSH, Legalis/el. 2013; M. Rodzynkiewicz, Komentarz do art. 250 KSH, LexDelta/el. 2013; K. Strzelczyk, [w:] T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz(red.), Komentarz do art. 250 KSH, LexDelta/el. 2011; J. P. Naworski, [w:] T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz (red.), Komentarz do art. 422 KSH, LexDelta/el. 2012; wyrok SN z 13.2.2004 r., II CK 438/02, OSG 2005, Nr 6, poz. 76). Oznacza to, że podmioty niewymienione w art. 250 czy 422 § 2 KSH w zasadzie nie mają możliwości kwestionowania wadliwych uchwał na podstawie przepisów KSH. Niemniej jednak w doktrynie wskazywane są przykłady podmiotów „zewnętrznych”, co do których przyjmuje się, że są uprawnione do kwestionowania uchwał organów właścicielskich. Zalicza się do nich, choć z pewnymi kontrowersjami w stosunku do części z nich, m.in. likwidatorów i kuratorów spółki, syndyka masy upadłości wspólnika, nadzorcę sądowego, użytkownika lub zastawnika udziałów, wierzyciela wspólnika i zarządcę powołanego przez sąd na podstawie art. 9102 § 2 KPC (por. K. Strzelczyk, [w:] T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz (red.), Komentarz do art. 250 KSH, LexDelta/el. 2011; J.A. Strzępka, E. Zielińska, [w:] J.A. Strzępka (red.), Komentarz do art. 250 KSH, Legalis/el. 2013; W. Popiołek, [w:] J.A. Strzępka (red.), Komentarz do art. 422 KSH, Legalis/el. 2013; J. Szwaja, [w:] S. Sołtysiński (red.), Komentarz do art. 422 KSH, Legalis/el. 2013; R. Pabis, [w:] J. Bieniak i in., Komentarz do art. 250 KSH, Legalis/el. 2014).
Na marginesie zauważyć można, że w tezie wyroku SN stwierdził, że Minister Spraw Wewnętrznych jest uprawniony do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały, choć w treści uzasadnienia posłużył się już terminem powództwa o stwierdzenie niezgodności z ustawą. W rozważanym przez SN stanie faktycznym w grę wchodziłoby raczej powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały. Naruszony został bowiem konkretny przepis prawny, tj. art. 1 ust. 1 NierCudzU.
Komentarz opublikowany na platformie „Legalis.pl”.