roszczeniaCzy można pozbawiać zatrudnionego jego prawa, gdy jest ono niezgodne z zasadami współżycia społecznego?
Sąd pracy może weryfikować uprawnienia pracodawcy lub pracownika wynikające z przepisów prawa pracy i ingerować w nie na podstawie klauzuli zgodności ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa lub zasadami współżycia społecznego zawartych w art. 8 k.p. Oznacza to w szczególności, że w okolicznościach konkretnego przypadku zatrudniony może zostać pozbawiony przysługujących mu świadczeń w całości lub części. Stanie się tak, gdy obiektywnie oceniając, skorzystanie z uprawnień przez pracownika uznane będzie w danej sytuacji za nadużycie prawa. Tak wynika z wyroków Sądu Najwyższego z 11 kwietnia 2003 r. (sygn. akt I PK 558/02) oraz z 17 września 1997 r. (sygn. akt I PKN 273/97).
Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje, że może się tak zdarzyć, gdy pracownik domaga się nadmiernie wysokiej odprawy pieniężnej lub innych płatności wygórowanych w stosunku do nakładu jego pracy (wynikających na przykład z zawartej z nim umowy) albo nadużywa świadczeń socjalnych, praw związkowych (por. wyroki SN z 17 listopada 1999 r., sygn. akt I PKN 366/99, oraz z 7 marca 1997 r., I PKN 36/97, i z 23 stycznia 1998 r., I PKN 490/97). Sąd może oddalić roszczenie pracownika o odszkodowanie z powodu wadliwego rozwiązania umowy o pracę, gdy pracownik dopuścił się szczególnie rażącego naruszenia obowiązków pracowniczych albo przepisów prawa, zwłaszcza poprzez popełnienie przestępstwa (por. wyroki SN z 24 lipca 2013 r., sygn. akt I PK 16/13, a także z 6 kwietnia 2006 r., sygn. akt III PK 12/06, oraz z 8 stycznia 2008 r., sygn. akt II PK 112/07).
Niemniej na klauzule zawarte w art. 8 k.p. nie może powoływać się osoba (w szczególności pracodawca), która sama nie wykonuje swych obowiązków bądź swoim zachowaniem narusza standardy obowiązujące w stosunkach pracy albo zasady współżycia społecznego (zasada czystych rąk).
