Jeżeli członek zarządu spółki z o.o. jest wraz z tą spółką wspólnikiem spółki komandytowej, do wyrażenia przez spółkę z o.o. zgody na zmianę umowy spółki komandytowej – wymaganej na podstawie art. 9 KSH – ma zastosowanie art. 210 § 1 KSH.
Wyrok SN z 7.9.2018 r., III CZP 42/18
Orzeczenie zapadło na gruncie prostego stanu faktycznego. Na zebraniu wspólników spółki komandytowej podjęto uchwałę o zmianie umowy tej spółki. Komplementariuszem spółki komandytowej była spółka z o.o., która na zebraniu wspólników reprezentowana była przez pełnomocnika ustanowionego na podstawie art. 210 § 1 KSH, ponieważ komandytariuszem spółki komandytowej była osoba pełniąca jednocześnie funkcję członka zarządu komplementariusza.
Sąd Rejonowy odmówił wpisu zmiany umowy spółki w rejestrze przedsiębiorców, wskazując, że doszło do przekroczenia zakresu umocowania pełnomocnika komplementariusza ustanowionego na podstawie art. 210 § 1 KSH. Zdaniem SR przewidziane w tym przepisie wymagania związane ze szczególnym sposobem reprezentacji spółki z o.o. mają zastosowanie wyłącznie do zawarcia umowy spółki osobowej. Jak wskazał SR, wynika to z okoliczności, że umowa spółki komandytowej do czasu wpisu spółki w rejestrze przedsiębiorców ma charakter obligacyjny. Jednak wraz z wpisem spółki do rejestru przedsiębiorców staje się umową spółki, która wyznacza ustrój i ramy funkcjonowania spółki, a zmiany umowy po wpisaniu spółki osobowej do rejestru przedsiębiorców następują w stosunku do spółki w formie uchwały. Dokonania zmiany umowy spółki komandytowej, ze względu na jej szczególny status obligacyjno-organizacyjny, nie można traktować, jako objętego zakresem art. 210 § 1 KSH nawet w sytuacji, gdy status wspólnika w tej spółce przysługuje spółce z o.o. oraz członkowi jej zarządu. W konsekwencji udział pełnomocnika spółki z o.o. działającego na podstawie art. 210 § 1 KSH doprowadził w ocenie SR do bezwzględnej nieważności uchwały wspólników w przedmiocie zmiany umowy spółki.
Przy rozpoznawaniu apelacji wnioskodawcy SO przedstawił SN do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości: „Czy dla zmiany umowy spółki komandytowej, w której komplementariuszem jest spółka z o.o., zaś jednym z komandytariuszy członek zarządu tej spółki, prawidłowe jest reprezentowanie komplementariusza przez radę nadzorczą lub pełnomocnika powołanego w trybie art. 210 § 1 KSH, czy też przez zarząd spółki?”.
Rozpatrując przedmiotową sprawę SN zauważył, że zmiana umowy spółki osobowej, nie jest czynnością prawną spółki, a zgodnie z art. 9 KSH do jej zawarcia co do zasady niezbędna jest zgoda wszystkich wspólników, co w takim przypadku oznacza konieczność występowania obok siebie spółki z o.o. będącej komplementariuszem spółki komandytowej oraz członka zarządu tej spółki jako komandytariusza w tej samej spółce komandytowej. Zgody tych wspólników składają się na jedną czynność prawną – umowę między wspólnikami w przedmiocie zmiany dotychczasowych postanowień umowy spółki.
Sąd Najwyższy wskazał także na ratio legis art. 210 § 1 KSH, które polega na wyeliminowaniu możliwości działania członka zarządu w podwójnej roli: reprezentanta interesów spółki i reprezentanta interesów własnych, dzięki czemu zapobiega nadużyciom, do jakich mogłoby dojść w związku z kierowaniem się przez członka zarządu interesem własnym, pozostającym w sprzeczności z interesem spółki. Ponadto zdaniem SN użyty w art. 210 § 1 KSH zwrot „w umowie między spółką a członkiem zarządu” oznacza wszystkie czynności prawne związane z taką umową, a także wszystkie akty wiedzy powiązane z nią merytorycznie, tj. zawarcie tej umowy, jej zmianę, odstąpienie od niej przez spółkę, wypowiedzenie jej przez spółkę, członka zarządu czy inną stronę, rozwiązanie jej za porozumieniem stron, uchylenie się od złożonego pod wpływem błędu oświadczenia woli, zgłoszenie wady, potrącenie, zgłoszenie zarzutu przedawnienia, uznanie roszczeń, zawarcie ugody itd. Wspomniany konflikt interesów może mieć miejsce zarówno na etapie zawierania danej umowy, jak i jej zmiany.
Reasumując powyższe rozważania SN stwierdził, że zachowanie konsekwencji w zakresie postrzegania celu art. 210 § 1 KSH oraz przesłanek zastosowania tego przepisu uzasadnia przyjęcie, iż również przy zmianie umowy spółki komandytowej oświadczenie w imieniu spółki z o.o. powinno być złożone przez radę nadzorczą lub pełnomocnika powołanego uchwałą wspólników, gdy jednocześnie status wspólnika w spółce komandytowej ma członek zarządu spółki z o.o.
KOMENTARZ
Komentowane orzeczenie dotyczy ciekawego zagadnienia, jakim jest określenie zasad reprezentacji spółki z o.o. będącej komplementariuszem spółki komandytowej. W praktyce obrotu często można spotkać spółki komandytowe, w których komandytariuszem jest członek zarządu komplementariusza. Tego typu konstrukcja umożliwia bowiem ograniczenie odpowiedzialności komandytariusza przy jednoczesnym przyznaniu mu rzeczywistego oddziaływania na zarządzanie spółką komandytową (P. Popradowski, Bieżące orzecznictwo Sądu Najwyższego w obszarze spółek handlowych, Glosa 2019, Nr 1, s. 6).
Kwestia zastosowania art. 210 § 1 KSH w sytuacji zmiany umowy spółki komandytowej, której wspólnikami są zarówno spółka z o.o., jak i członek jej zarządu była przedmiotem rozbieżności w orzecznictwie sądów niższych instancji. Należy zatem docenić rozstrzygnięcie tej kwestii przez SN. Rozstrzygnięcie to spotkało się z aprobatą doktryny także co do meritum (A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1–300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el., uwagi do art. 117; B. Kwaśnicka, P. Letolc, Zasady reprezentacji komplementariusza przy zmianie umowy spółki komandytowej, MPH 2018, Nr 4, s. 41 i n.; P. Popradowski, Bieżące…, s. 5 i n.).
W praktyce, w celu uniknięcia wszelkich wątpliwości, w omawianej sytuacji zapewne kontynuowana będzie praktyka udzielania podwójnego pełnomocnictwa: jednego od zgromadzenia wspólników, a drugiego od zarządu spółki z o.o. (por. M. Borkowski, Zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Aspekty praktyczne, LEX/el., przykład 11.13). W takim przypadku, niezależnie od przyjętego poglądu co do zakresu zastosowania art. 210 § 1 KSH, pełnomocnik będzie dokonywał czynności w zakresie swojego umocowania.
Na marginesie może wskazać, że oprócz sytuacji stanowiącej kanwę dla rozstrzygnięcia SN, wątpliwości w zakresie zasad reprezentacji spółki z o.o. będącej komplementariuszem mogą dotyczyć także np. konieczności stosowania art. 210 § 1 KSH w przypadku gdy spółka komandytowa reprezentowana przez zarząd spółki z o.o. (komplementariusza) zawierałaby umowę z członkiem tego zarządu. W wyroku z 11.12.2015 r. (III CSK 12/15, Legalis) SN zajął stanowisko o braku objęcia takiego przypadku hipotezą art. 210 § 1 KSH.
Źródło: ius.focus, 03/2019. wersja online
Komentarz opublikowany na platformie “Legalis.pl
