Zmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która nie została zgłoszona do sądu rejestrowego w terminie sześciu miesięcy od dnia jej dokonania, nie wywołuje skutków prawnych (art. 256 § 3 w zw. z art. 169 § 1 KSH).
Uchwała SN z 29.4.2022 r., III CZP 75/22
Referendarz Sądowy oddalił wniosek spółki z o.o. (dalej: wnioskodawca) o wpis w rejestrze przedsiębiorców zmiany umowy spółki oraz zmiany danych wynikających ze zmiany umowy spółki (firma, siedziba, przedmiot działalności, zasady reprezentacji spółki). Również SR (na skutek skargi spółki) oddalił wniosek o wpis ze względu na zgłoszenie zmiany umowy spółki po upływie sześciu miesięcy od dnia podjęcia uchwały w tym przedmiocie przez zgromadzenie wspólników.
SO uznał natomiast, że przy rozpoznaniu zażalenia wnioskodawcy na postanowienie oddalające wniosek o wpis zmian umowy spółki do rejestru powstało zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości dotyczące odpowiedniego stosowania art. 169 KSH do zmiany umowy spółki z mocy art. 256 § 3 KSH. W ocenie SO odesłanie do odpowiednio stosowanego przepisu art. 169 KSH jest wadliwe z punktu widzenia jasności prawa, gdyż przepis ten dotyczy innej dyspozycji i określa sankcję w postaci rozwiązania umowy spółki. Ustawodawca nie uregulował wobec tego skutków upływu prekluzyjnego terminu zgłoszenia zmian umowy spółki. SO uznał więc, że skutkiem odpowiednio stosowanego art. 169 § 1 KSH będzie stwierdzenie bezskuteczności tylko zmian umowy spółki o podobnym charakterze jak zawiązanie spółki z o.o., w szczególności dotyczących podwyższenia kapitału zakładowego. Odpowiednio stosowany art. 169 § 1 KSH nie będzie miał natomiast wpływu na wpis innych zmian umowy spółki, w szczególności mających skutek deklaratywny, choćby zgłoszonych do zarejestrowania po upływie sześciomiesięcznego terminu.
W odpowiedzi na zagadnienie prawne przedstawione do rozstrzygnięcia przez SO, SN wskazał, że zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie dominuje stanowisko przyjmujące szerokie rozumienie odesłania z art. 256 § 3 KSH. Oznacza to, że zmiana umowy spółki z o.o. nie może być zgłoszona do rejestru po upływie sześciu miesięcy od dnia podjęcia uchwały zmieniającej umowę spółki. Zdaniem SN jako dominujące należy też uznać stanowisko, że jeżeli zmiana umowy spółki nie została zgłoszona do sądu rejestrowego w terminie sześciu miesięcy od dnia podjęcia uchwały o zmianie umowy spółki, albo jeżeli postanowienie sądu odmawiające zarejestrowania stało się prawomocne, to uchwała o zmianie umowy spółki staje się bezskuteczna. Z zawartego w art. 256 § 3 KSH odesłania wynika, że art. 169 KSH ma odpowiednie zastosowanie do każdej zmiany umowy spółki, niezależnie od jej zakresu i znaczenia dla funkcjonowania spółki. Z omawianych przepisów nie wynika jakiekolwiek kryterium, które mogłoby zostać wykorzystane do wskazania, jakie zmiany umowy spółki podlegałaby rygorom z art. 169 KSH. Potwierdza to także usytuowanie art. 256 § 3 KSH w Rozdziale IV Działu I Tytułu III KSH, poświęconemu zmianom umowy spółki, i to przed przepisami dotyczącymi podwyższenia kapitału zakładowego.
Więcej wątpliwości wywołuje natomiast odpowiednie stosowanie do zmiany umowy spółki art. 169 § 1 in fine KSH, określającego skutek niedochowania terminu na zgłoszenie zawiązania spółki do rejestru w postaci rozwiązania umowy spółki, który odnosi się do stosunku prawnego powstałego w wyniku zawiązania spółki. SN powołał się w tym zakresie na swój wcześniejszy wyrok z 28.2.2017 r., I CSK 127/16, Legalis, w którym wskazano, że określona w art. 169 § 1 KSH sankcja upływu sześciomiesięcznego terminu do zgłoszenia zawarcia umowy spółki do sądu rejestrowego w postaci rozwiązania umowy spółki jest adekwatna tylko w odniesieniu do zawiązania spółki, zaś w sprawach dotyczących zarejestrowania zmian umowy spółki z o.o., w tym wynikających z podwyższenia kapitału zakładowego, przepis ten ma zastosowanie odpowiednie (art. 256 § 3 KSH), co jest oczywiste, skoro spółka nadal istnieje, a jej umowa wiąże. Konieczne staje się zatem dokonanie modyfikacji mechanizmu z art. 169 KSH w związku z art. 256 § 3 KSH.
Konstrukcja z art. 169 KSH, przewidująca rozwiązanie umowy wskazuje, że nie występuje w tym przypadku sankcja nieważności bezwzględnej umowy spółki, zaś zastosowana przez ustawodawcę sankcja ma skutek wyłącznie ex nunc. Założenia leżące u podstaw takiej charakterystyki skutku naruszenia obowiązku z art. 169 KSH (sama czynność prawna nie jest wadliwa, staje się wadliwa dopiero w następstwie braku realizacji obowiązku rejestrowego), uwzględniające bezpieczeństwo obrotu, stają się aktualne również w ramach problematyki zmiany umowy spółki. Niedopełnienie obowiązku określonego w art. 169 KSH powoduje więc utratę mocy obowiązującej uchwały o zmianie umowy spółki.
Komentarz
Zagadnienie prawne rozstrzygnięte przez SN w komentowanej uchwale nie budziło w ostatnim czasie większych wątpliwości doktryny i orzecznictwa (por. A. Nowacki, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Tom II. Komentarz. Art. 227–300 KSH, Warszawa 2021, uwagi do art. 256, nb. 34; wyrok SN z 28.2.2017 r., I CSK 127/16, Legalis). Powszechnie przyjmowano, że niezgłoszenie do sądu rejestrowego zmiany umowy spółki z o.o. w terminie sześciu miesięcy od dnia podjęcia przez zgromadzenia wspólników uchwały o zmianie umowy spółki skutkuje bezskutecznością takiej uchwały. Zaproponowane przez SO kryterium „zmian umowy spółki o podobnym charakterze jak zawiązanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością” nie znajduje natomiast oparcia w przepisach KSH.
Należy jednak zauważyć, że przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie, polegające na odpowiednim stosowaniu art. 169 KSH do zmiany umowy spółki, jest krytykowane przez część przedstawicieli doktryny. Wskazują oni, że o ile przy powstaniu spółki uzasadnieniem dla stosowanego wprost art. 169 KSH jest zapobieżenie zbyt długiemu trwaniu spółki jako spółki w organizacji i ostateczne przesądzenie (w interesie wierzycieli spółki) w określonym terminie, wynikającym z art. 169 KSH, czy stanie się ona spółką dojrzałą czy nie, to w przypadku art. 169 KSH w zw. z art. 256 § 3 KSH to uzasadnienie odpada, a trudno jest znaleźć inne przekonujące uzasadnienie dla takiego rozwiązania (A. Nowacki, Spółka…, nb. 44). Skutkuje ono także ryzykiem manipulowania przez zarząd spółki dokonanymi zmianami umowy spółki poprzez możliwość doprowadzenia przez zarząd do bezskuteczności określonej zmiany umowy spółki wbrew woli wspólników (A. Nowacki, Spółka…, nb. 45).
Bezskuteczność uchwały o zmianie umowy spółki może wywołać szczególnie doniosłe skutki prawne, jeżeli w oparciu o taką uchwałę zostały już dokonane dalsze czynności prawne, np. zostały wniesione wkłady na pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego. W wyroku z 28.2.2017 r., I CSK 127/16, Legalis, SN stwierdził przykładowo, że z chwilą bezskutecznego upływu ustawowego terminu do zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego w spółce z o.o. przedmiot wkładu niepieniężnego, wniesiony na pokrycie udziałów w podwyższanym kapitale zakładowym, w postaci udziału w prawie własności nieruchomości, powraca – ze skutkiem rzeczowym, bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek czynności prawnych – do wnoszącego wkład.
W doktrynie wyrażony został przy tym pogląd, że bezskuteczności uchwały wspólników o zmianie umowy spółki, w przypadku braku zgłoszenia zmiany umowy spółki do rejestru w terminie z art. 169 KSH w zw. z art. 256 § 3 KSH, może zapobiec kolejna uchwała wspólników, podjęta większością wymaganą dla podjęcia pierwszej uchwały (A. Nowacki, Spółka…, nb. 46). Zgodnie z odmiennym poglądem terminy z art. 169 KSH nie podlegają przedłużeniu na mocy oświadczeń stron, w tym przypadku wspólników spółki z o.o. (M. Baszczyk, Przyczyny oraz skutki utraty mocy przez uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego spółki z o.o., PPH 11/2021, s. 37).
Źródło: ius.focus, 09/2022
Komentarz opublikowany na platformie Legalis.pl
