Od 1 stycznia 2020 r. zaczną obowiązywać przepisy ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych (ustawa o zatorach). Celem tej ustawy jest ograniczenie opóźnień w płatnościach na rzecz kontrahentów, ze szczególnym uwzględnieniem interesów mikro, małych i średnich przedsiębiorców. Gwarantem utrzymywania dyscypliny płatniczej w obrocie gospodarczym będzie Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), który zostanie wyposażony w narzędzia służące ściganiu i karaniu przedsiębiorców zalegających z płatnościami.
Główne rozwiązania przyjęte w ustawie o zatorach płatniczych:
1. Skrócone terminy zapłaty:
Ustawa o zatorach wprowadza obszerny pakiet zmian do ustawy o terminach zapłaty w relacjach handlowych. Terminy zapłaty nie będą mogły przekraczać 30 dni od doręczenia faktury, jeżeli dłużnikiem jest podmiot publiczny (z wyłączeniem podmiotów leczniczych) oraz 60 dni, jeżeli wierzycielem jest mikro, mały lub średni przedsiębiorcą (MŚP), a dłużnikiem duży przedsiębiorca, czyli podmiot, który nie jest MŚP (tzw. transakcja asymetryczna). W przypadku transakcji symetrycznych (np. pomiędzy dużymi przedsiębiorcami) możliwe będzie wydłużenie 60-dniowego terminu zapłaty pod warunkiem, że dłuższy termin będzie wyraźnie określony w umowie oraz nie będzie on rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela. Ciężar dowodu na tę okoliczność będzie spoczywał na dłużniku.
Ustalenie w umowie terminów zapłaty z naruszeniem powyższych ograniczeń powodować będzie zastąpienie ich przez terminy ustawowe. Wykluczona została jednocześnie możliwość powoływania się przez dłużników – dużych przedsiębiorców – na oświadczenia wierzycieli o posiadaniu przez nich statusu MŚP, chyba że dłużnik, pomimo dołożenia należytej staranności, będzie mógł wykazać brak wiedzy o nieprawdziwości takiego oświadczenia.
Inne, przykładowe, istotne zmiany dotyczące terminów zapłaty obejmują:
- podwyższenie odsetek za opóźnienia w transakcjach handlowych do 11,5%,
- nieważność umów mających na celu obejście ograniczeń dotyczących terminów zapłaty,
- możliwość odstąpienia przez dłużnika od umowy (lub jej wypowiedzenia), gdy umowny termin zapłaty przekracza 120 dni od doręczenia faktury,
- wprowadzenie zryczałtowanych kosztów odzyskiwania należności, które są należne zawsze po nabyciu uprawnienia do odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych,
- obowiązek dużych przedsiębiorców informowania wierzycieli (MŚP) o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy,
- uproszczenie uzyskiwania sądowego zabezpieczenia przy roszczeniach do 75.000 zł – wystarczy wykazanie braku zapłaty mimo upływu 3 miesięcy od terminu płatności.
2. Nowe kompetencje UOKiK:
Organem odpowiedzialnym za ściganie przedsiębiorców nieregulujących swoich zobowiązań pieniężnych w terminie został UOKiK. Postępowania będą wszczynane z urzędu, ale zawiadomienie o zaleganiu z płatnościami będzie mógł złożyć zarówno kontrahent jak i każdy inny podmiot podejrzewający, że przedsiębiorca opóźnia się z realizacją swoich zobowiązań pieniężnych. UOKiK
będzie stosował sankcje pieniężne wobec przedsiębiorcy jeśli suma jego zaległych świadczeń pieniężnych w ciągu 3 kolejnych miesięcy wynosić będzie co najmniej 5 mln zł (od 2022 r. – 2 mln zł). Wysokość kary pieniężnej będzie uzależniona od wartości niezapłaconych faktur oraz długości opóźnień w płatnościach.
Nowe kompetencje UOKiK przewidują również możliwość prowadzenia kontroli u przedsiębiorców oraz ścisłą współpracę pomiędzy UOKiK i Szefem Krajowej Administracji Skarbowej celem identyfikowania przedsiębiorców opóźniających się w spełnianiu zobowiązań pieniężnych. W ramach prowadzonych postępowań UOKiK będzie mógł także żądać od przedsiębiorcy, nawet jeśli nie jest on stroną transakcji handlowej, przekazania ksiąg podatkowych i dowodów księgowych.
3. Ulga za złe długi:
Na wzór rozwiązań przyjętych w ustawie o VAT, ustawa o zatorach płatniczych wprowadza także tzw. „ulgę za złe długi” w podatkach PIT i CIT. Oznacza to, że wierzyciel, który nie otrzymał zapłaty w ciągu 90 dni od upływu terminu płatności, będzie mógł pomniejszyć podstawę opodatkowania o kwotę tej wierzytelności. Z drugiej strony, dłużnik będzie zobowiązany do podniesienia podstawy opodatkowania o kwoty, których nie zapłacił w terminie 90 dni liczonych od dnia terminu zapłaty.
4. Obowiązek raportowania:
Od 1 stycznia 2020 r. przedsiębiorcy, których przychody przekraczają 50 mln euro oraz podatkowe grupy kapitałowe będą zobowiązani do przekazywania ministrowi właściwemu do spraw gospodarki rocznego sprawozdania o stosowanych przez te podmioty terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Sprawozdania te obejmować będą m.in. wartość świadczeń pieniężnych niespełnionych w terminie określonym w umowie jak również ich procentowy udział w całkowitej wartości zobowiązań pieniężnych przypadających na dany rok. Sprawozdania te będą publicznie dostępne w Biuletynie Informacji Publicznej.
5. Zmiany w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz o przewadze kontraktowej:
Od 1 stycznia 2020 r. nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi będzie także stanowić nowy, nazwany czyn nieuczciwej konkurencji oraz nową, nazwaną praktykę stanowiącą nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.
