W dniu 1 stycznia 2016 r. wchodzi w życie nowe prawo restrukturyzacyjne, które ma oferować przedsiębiorcom znajdującym się w trudnym położeniu finansowym więcej możliwości wyjścia z kryzysu i powrotu do normalnego funkcjonowania na rynku.
Nowej ustawie towarzyszy daleko idąca reforma obowiązującego prawa upadłościowego (traci ono jednocześnie przymiot „naprawczego”), która ma spowodować, że upadłość przedsiębiorcy stanie się rozwiązaniem ostatecznym, stosowanym jedynie wtedy, gdy wyczerpane zostaną wszystkie realne możliwości przywrócenia dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań. Nowe przepisy znajdą zastosowanie we wszystkich sprawach, w których wniosek o ogłoszenie upadłości wpłynie po dniu 1 stycznia 2016 r. (w zakresie wniosków złożonych przed tą datą stosowane będą przepisy dotychczasowe).
Czas pokaże, czy uda się w praktyce zrealizować zamierzenia twórców nowych regulacji. Uważamy jednak, że warto przyjrzeć się bliżej ich głównym założeniom, przede wszystkim dlatego, że nowe mechanizmy nie mają wyłącznie charakteru formalno-procesowego, lecz obejmują także kilka potencjalnie atrakcyjnych rozwiązań biznesowych dla chcących zabezpieczyć swoje interesy wierzycieli lub otwartych na nieszablonowe struktury prawne inwestorów.
Zachęcamy do zapoznania się z poniższym podsumowaniem, w razie jakichkolwiek pytań zaś pozostajemy do Państwa dyspozycji.
1. Główne zmiany w prawie upadłościowym
Nowa definicja niewypłacalności
Niewypłacalność, która stanowi podstawę do ogłoszenia upadłości bądź otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, została zdefiniowana jako utrata zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych (a nie jedynie ich, choćby okazjonalne, niewykonywanie); jednocześnie wprowadzono domniemanie, zgodnie z którym o utracie zdolności do wykonywania zobowiązań pieniężnych można mówić, dopiero gdy opóźnienie w ich wykonywaniu przekracza trzy miesiące. Zmieniono również kryteria tzw. niewypłacalności bilansowej; zgodnie z nowymi regulacjami niewypłacalność zachodzi dopiero wtedy, gdy zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.
Dłuższy termin na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości
Nowelizacja wydłużyła również z czternastu do trzydziestu dni termin na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości dla piastunów niewypłacalnego podmiotu.
Zmiana uprzywilejowania Skarbu Państwa
Skarb Państwa zrezygnował z pierwszeństwa w zaspokojeniu swoich wierzytelności. Podatki i daniny publiczne zaspokajane będą na równi z należnościami handlowymi upadłego. Uprzywilejowane pozostaną należności ze stosunku pracy oraz przypadające za trzy ostatnie lata przed ogłoszeniem upadłości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Można mieć nadzieję, że to zrównanie publiczno- i prywatnoprawnych wierzycieli w stosunku do masy upadłości przyczyni się do wzrostu efektywnego poziomu zaspokojenia należności handlowych w postępowaniach upadłościowych.
Pre-pack, czyli przygotowana likwidacja
Całkowitą nowością w ramach prawa upadłościowego jest instytucja pre-pack, czyli przygotowanej likwidacji. Polega ona na sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego lub jego zorganizowanej części, lub składników majątkowych stanowiących znaczną część przedsiębiorstwa na warunkach (cena, nabywca itp.) określonych z góry we wniosku dołączonym do wniosku o ogłoszenie upadłości. Taka upadłość jest więc niejako wspólnie „przygotowywana” przez dłużnika i inwestora zainteresowanego nabyciem jego biznesu. W praktyce, pre-pack ma umożliwić zachowanie ciągłości działania przedsiębiorstwa oraz zaspokojenie wierzycieli w wyższym stopniu. Po zatwierdzeniu wniosku przez sąd syndyk w ciągu trzydziestu dni zawiera umowę sprzedaży na warunkach określonych we wniosku, a taka sprzedaż ma skutki sprzedaży egzekucyjnej (umożliwia nabywcy korzystanie z „czystych” aktywów).
2. Prawo restrukturyzacyjne
Szansa dla zagrożonych niewypłacalnością
Nowa ustawa prawo restrukturyzacyjne wprowadza cztery sposoby na restrukturyzację przedsiębiorstwa, które znalazło się w trudnym położeniu lub „zmierza po równi pochyłej”. Wszystkie te sposoby będą miały pierwszeństwo przed upadłością i będą do dyspozycji podmiotów niewypłacalnych bądź zagrożonych niewypłacalnością. Wraz z ustawą prawo restrukturyzacyjne zostaje wprowadzona funkcja doradcy restrukturyzacyjnego, który będzie funkcjonował w ramach postępowań sądowych jako syndyk, nadzorca sądowy lub zarządca, a jednocześnie ma doradzać przedsiębiorcom jak optymalnie zrestrukturyzować firmę, pozyskać nowe finansowanie itp. Uprawnienia doradcy restrukturyzacyjnego zostaną automatycznie przyznane wszystkim osobom posiadającym licencję syndyka.
Postępowanie o zatwierdzenie układu
Najmniej sformalizowane, a zarazem najszybsze będzie postępowanie o zatwierdzenie układu. W jego ramach dłużnik zachowuje pełną kontrolę nad swoim majątkiem i wyborem doradcy restrukturyzacyjnego, wraz z którym formułuje propozycje układowe i zbiera głosy w ramach głosowania nad układem. Układ zostanie zawarty, gdy zagłosuje za nim większość wierzycieli uprawnionych do głosowania nad układem, którym przysługuje łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności. Rola sądu jest tu ograniczona do minimum – wydanie postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu ma w założeniach następować w ciągu dwóch tygodni od wpływu stosownego wniosku.
Przyspieszone postępowanie układowe
Kolejnym postępowaniem jest przyspieszone postępowanie układowe, które w założeniach powinno trwać od dwóch do trzech miesięcy. W ramach tego postępowania sąd wyznacza nadzorcę sądowego, który sporządza plan restrukturyzacyjny, spis wierzytelności i spis wierzytelności spornych. Sporządzone spisy są następnie podstawą do głosowania nad układem na zgromadzeniu wierzycieli. W toku postępowania działa tzw. parasol ochronny przed egzekucjami – wierzyciele objęci układem nie mogą prowadzić postępowań egzekucyjnych, a wszczęte postępowania ulegają zawieszeniu (z zastrzeżeniem egzekucji wierzycieli rzeczowych z przedmiotu zabezpieczenia – istnieje jednak również możliwość jej wstrzymania).
Postępowanie układowe
Postępowanie układowe ma przebieg zbliżony do przyspieszonego postępowania układowego. Podstawowa różnica dotyczy istnienia w jego ramach formalnej procedury zatwierdzania listy wierzytelności przez sędziego-komisarza i możliwości wnoszenia przez wierzycieli sprzeciwów do umieszczenia wierzytelności w spisie.
Postępowanie sanacyjne
Czwartym (i najbardziej restrykcyjnym) rodzajem postępowania przewidzianym w prawie restrukturyzacyjnym jest postępowanie sanacyjne. W jego ramach dłużnik, co do zasady, traci prawo zarządu nad majątkiem i wyznaczany jest zarządca (osoba z licencją doradcy restrukturyzacyjnego). W ramach postępowania działa tzw. totalny parasol przeciwegzekucyjny – zawieszeniu ulegają wszystkie postępowania egzekucyjne. W ramach postępowania sanacyjnego istnieje możliwość restrukturyzacji zatrudnienia oraz możliwe jest preferencyjne wypowiedzenie niekorzystnych umów.
Układ częściowy
Nowością wprowadzaną ustawą prawo restrukturyzacyjne jest ponadto możliwość zawarcia układu częściowego, czyli porozumienia układowego obejmującego jedynie niektórych wierzycieli (np. tylko instytucje kredytujące). Podstawowym warunkiem możliwości zawarcia układu częściowego jest zaspokojenie pozostałych wierzycieli w stu procentach. Układ częściowy będzie możliwy w ramach postępowania o zatwierdzenie układu oraz przyspieszonego postępowania układowego.